غائله ضد انقلاب در کردستان و شمال غرب کشور

مقدمه:

 مناطق کرد نشین شمال غرب کشور که در سه استان آذربایجان غربی، کردستان و کرمانشاه قرار دارد از دیر باز محل مناقشه میان سران گروه‌ها و طوایف با دولت مرکزی بوده است. این مناقشات به خصوص در صد سال گذشته تأثیر فراوانی بر نوع رفتار حکومت مرکزی ایران با ساکنان این مناطق داشته‌است.

نژاد مردم این منطقه آریایی بوده و چند هزار سال قبل این، منطقه به رونق آمده است و از سال بیست هجری که مسلمانان قلعه‌ها و استحکامات ایرانی‌ها در این سرزمین را به تصرف در آوردند مردم دین اسلام را پذیرفتند. بعدها چندین نوبت علیه خلفا و حکام منطقه شورش‌هایی کردند و هر بار سرکوب شدند. گاهی در گیری‌ها علاوه بر حکام داخلی با ترک‌ها و گاهی با عرب‌های جنوب منطقه، و گاهی در گیری‌های مذهبی و قومی بوده است. کردها در دوران مغول‌ها نیز مورد تعرض قرار گرفتند.

در قرون نزدیک‌تر نیز در درگیری‌های بین امپراتوری عثمانی با ایران دوران صفویه، بارها کردهای سنی مذهب را با شیعیان و طرفداران دولت مرکزی درگیر کردند.

 در دوران زندیه کردها موفق شدند آذربایجان غربی را گرفته و با اعلام خوی به عنوان پایتخت، خود مختاری اعلام کردند.

   در دوران پهلوی همزمان با اشغال ایران توسط متفقین، در سال 1320 قاضی محمد از رهبران کرد منطقه با حمایت شوروی سابق، «جمهوری خلق کردستان» را به پایتختی شهر مهاباد بنا نهاد. پس از رفتن متفقین، ارتش ایران به آذربایجان حمله و جمهوری خود مختاری کردستان را سرنگون کردند؛ و پس از این سرکوب شدید، گاهی حرکت‌ها و مبارزات سیاسی یا مسلحانه انجام می‌شده که مطابق معمول با برخورد شدید دولت مرکزی روبه رو می‌شده است. در سال 1325 ارتش ایران به دستور محمد رضا پهلوی، منطقه پاوه و اورامانات را به توپ بست به گونه‌ای که تا سال‌ها مردم از شنیدن نام ارتش وحشت می‌کردند. در این دوره با شورش‌های کوچک کردها هم شدید برخورد می‌شد؛ و آن‌ها را همیشه در موضع ضعف نگه می‌داشتند تا نتوانند علیه دولت مرکزی فعالیت کنند.

انقلاب اسلامی مردم ایران علیه حکومت ستم‌شاهی، در این منطقه از کشور نیز فرصتی برای عرض اندام دوباره سران گروه‌های کردی که عمدتاً به کشورهای دیگر به خصوص عراق پناه برده بودند فراهم آمد و حدود چهار ماه قبل از پیروزی انقلاب اسلامی یعنی آبان ماه سال 1357، سران دموکرات و برخی دیگر از گروه‌های سیاسی کرد که با فشار ساواک (سازمان اطلاعات و امنیت کشور) شاه به عراق رفته بودند. به ایران باز گشتند و در منطقه مستقر شدند. تا رهبری مردم را بر عهده بگیرند.

همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی، گروه‌هایی که با حمایت بیگانگان به داخل کشور برگشته و قدرت یافته بودند، با ایجاد فضای سنگین رعب و وحشت، در کردستان جنگ قدرت راه انداختند؛ و دو روز بعد از پیروزی انقلاب (24 بهمن) احزاب کومله و دموکرات با حمله به مراکز انتظامی و نظامی و اشغال پادگان‌ها نمودند. تنها 8 روز پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در 30 بهمن 57 پادگان مهاباد را محاصره کردند و در 30 بهمن آن را تصرف و غارت کردند.

در این دوره همه گروه‌ها با تصرف، ادارات و پادگان‌ها و نقاط حساس شهرهای مهم کردستان، آنجا را به قرارگاه خویش تبدیل کرده و درگیری‌های فراوانی میان آنان به وجود آمد که معمولاً در بیشتر آن‌ها مردم بی‌گناه به شهادت می‌رسیدند.

نوع رفتار دولت موقت با غائله کردستان در تشکیل هیئت حسن نیت هم به جری تر شدن ضد انقلاب انجامید و در نتیجه مذاکرات بی‌فایده و توافقات صورت گرفته که به خروج سپاه و ارتش از شهرهای کردستان انجامید، عملاً بیشتر مناطق کردستان دو دستی در اختیار گروه‌های وابسته به بیگانه قرار گرفت.

ورود مستقیم عراق به پشتیبانی تجزیه‌طلبان در کردستان که مقدمه‌ای بر آغاز غیر رسمی جنگ تحمیلی از سوی صدام به شمار می‌آمد بر وخامت اوضاع افزود تا آنجا که امام خمینی برای ختم این غائله وارد عمل شده و دستور به اقدام فرمودند.

فهرست گروه‌های عمده ضد انقلاب که در مناطق کرد نشین فعال بودند عبارتند از:

1-        گروه‌های سیاسی بومی (گروه مفتی زاده و گروه شیخ عزالدین حسینی در مهاباد)

2-        گروهک کومله یا کُمه‌له

3-        گروهک دموکرات

4-        گروهک خبات

5-        گروهک چریکی فدائیان خلق

6-        گروه‌های سلطنت طلب

7-        نمایندگان و شعبه‌هایی از گروه‌ها و احزاب تهران و دیگر شهرهای ایران

8-        گروه‌های طالبانی و بارزانی کردهای عراق که به دنبال کشور کردستان بودند

9-        سازمان منافقین (مجاهدین خلق)

10-     گروه صنارمند

11-     سازمان پیکار

12-     حزب رنجبران

13-     گروه علی مریوانی

 مروری گذرا بر نقش خراسان در دفاع از کردستان و شمال غرب

حضور نیروهای خراسان در کردستان در دو بخش زمانی جداگانه پیش و پس از فعالیت‌های هیئت حسن نیت دولت موقت قابل بررسی است. در بخش اول و در جریان عملیات آزاد سازی شهر پاوه استان کرمانشاه که توسط حزب منحله کومله اشغال شده بود و ضد انقلاب در بیمارستان، بعضی از رزمندگان سپاه و ارتش و ژاندارمری را با سنگ سر بریده بودند، شهید چمران رحمت ا... علیه از جانب حضرت امام(قدس سره) مأموریت پیدا کرد که قائله را خاتمه دهد. در این عملیات سپاه خراسان با 60 نفر از برادران پاسدار به کمک ایشان شتافتند. هجوم نیروهای خراسان از محل ژاندارمری شهر پاوه به دشمنان و الحاق به موقع با نیروهای شهید چمران و نجات نیروهای ژاندارمری زبانزد مردم ستم دیده منطقه شده بود که در خاطرات شهید بزرگوار چمران هم اشاره گردیده است. (دوستی صمیمی شهید با محمد رستمی فرمانده عملیات سپاه خراسان با شهید چمران از اینجا آغاز گردید) . این عملیات در تیر و مرداد سال 1358 انجام گرفت.‌

همچنین شرکت در عملیات آزاد سازی شهر سنندج در درگیری اول نیز از افتخارات سپاه خراسان است که به کمک ارتش و خدا جویان درگیر در آن خطه شتافتند و شهید حسین اشکذر نژاد که تنها فرزند ذکور بازمانده از پدر نزد مادر بود در این عملیات به شهادت رسید. این عملیات با حدود صد نفر از رزمندگان خراسانی در مهر و آبان سال 1358 انجام گرفت که متأسفانه با بی کفایتی سیاسی دولت موقت به طرح تخلیه کردستان منجر شد و شهر دو دستی از نیروهای ارتش و سپاه تخلیه و تحویل احزاب منحله کومله و دموکرات گردید.‌

پس از شکست طرح هیئت حسن نیت برای مذاکره با ضد انقلاب و الزامی شدن برخورد شدید با نیروهای تجزیه طلب، با دستور حضرت امام نیروهای خراسان مجدداًَ در قالب سازمان گردانی به نام «گردان شهدا» در تاریخ 10/1/59 به کردستان اعزام و در پاک‌سازی دوباره سنندج شرکت نمود و سپس آزاد سازی شهرهای دیواندره و سقز به نیروهای سپاه خراسان واگذار شد.

        پس از آزادسازی شهر سقز در اوائل اردیبهشت سال 59 نیروهای خراسان در قالب یگان‌های 100 نفری پایگاه‌های خود را در ساختمان ساواک، سیلوی گندم، ساختمان دخانیات، ساختمان شهربانی شهر، و ساختمانی که معروف به مکتب قرآن بود (مقر قبلی کومله) تشکیل داد و مشغول انجام مأموریت شد و ضرورت نیاز به توسعه وضعیت برای تأمین امنیت و سرکوب ضد انقلاب با درخواست و اعزام بیشتر نیروهای پاسدار خراسان بزرگ در قالب چند یگان که معمولاً به نام فرماندهان هدایت کننده یا مقر استقراری نامیده می‌شدند. هیمنه قوی و با ارزشی را تشکیل دادند.

آرام سازی شهر سقز و حومه و جاده بوکان و آزاد سازی جاده سقز به بانه با حمایت و شرکت امیر شهید صیاد شیرازی و نیروهای ارتش، بخشی از این فعالیت‌ها بود. در این مقطع سردار شهید محمود کاوه مسئول عملیات نیروهای سپاه خراسان را بر عهده داشت. مسئولیتی که تا قبل از جنگ تحمیلی ادامه یافت. شرح رشادت‌های سردار شهید کاوه و خدمات تیپ ویژه شهدای خراسان در کردستان خود بحث مستقلی می‌طلبد که از حوصله این مقال خارج است. شرح کوتاهی درباره چگونگی شکل گیری لشکر ویژه شهدا را در ادامه همین بحث ملاحظه خواهید کرد.