جاذبه های دفاع مقدس: پادگان دوکوهه ، یادمان شهدای گمنام اندیمشک

 دزفول: دزفول در ابتداي جنگ تحميلي مورد حملات توپخانه‌اي، هوايي و موشكي عراقي قرار گرفت. مردم اين شهر ضمن كمك‌رساني به آسيب‌ديدگان و بازسازي منازل مسكوني در شرايط بسيار سخت در اطراف دزفول زندگي مي‌كردند و شاهد انواع حملات به اين شهر به ويژه اصابت 175 موشك بودند. دزفول در طول 8 سال دفاع مقدس ميزبان خيل عظيم رزمندگان بود.

 جاذبه های تاریخی:آسیابهای دزفول، پل قدیم دزفول ، حمام کرناسیون، حمام شاه رکن الدین، خانه تیزنوی،  بافت تاریخی ، بازار

 جاذبه های مذهبی:مسجد جامع دزفول ، بقعه سبزقبا، مقبره یعقوب لیث ، بقعه بن جعفر، بقعه رودبند

 جاذبه های طبیعی:سواحل رود خانه دز، آبشار شوی ، باغهای اطراف شهر

 جاده دهلران: اين جاده با عبور از رودخانه كرخه، دشت عباس، امامزاده عباس، عين خوش، فكه، چنانه به شهرهاي موسيان و دهلران منتهي مي‌شود و يادآور عمليات‌هاي فتح‌المبين، محرم، والفجر مقدماتي، والفجر يك، پل نادري، امام مهدي (عج)، تپه چشمه و... مي‌باشد.

 جاذبه های گردشگری و مذهبی: دریاچه سد کرخه و امامزاده عباس

 جسر نادري: لشكر 10 زرهي عراق با عبور از مرز و پشت سر گذاشتن رودخانه دويرج، با اشغال موسيان به سمت عين خوش دشت عباس پيشروي كرده و در مدت زمان كوتاهي خود را تا كنار پل نادري و غرب كرخه رسانيد . ليكن به دليل مقاومت رزمندگان امكان عبور از رودخانه كرخه براي اين لشكر به وجود نيامد . حد نهايي تجاوز عراق از محور دشت عباس تا كنار پل نادري و غرب رودخانه كرخه مي‌باشد و تا عمليات فتح‌المبين خط مقدم پدافندي عراق غرب پل نادري بود .

 دشت عباس : اين دشت به لحاظ وجود امامزاده عباس به اين نام معروف است كه از غرب رودخانه كرخه تا نزديك سه راهي ابوغريب ادامه دارد .

 كانال هندلي : اين كانال كه در ضلع شرقي رودخانه كرخه واقع گرديده قبل ازعمليات فتح‌المبين توسط رزمندگان اسلام احداث گرديد .

 سه راهي قهوه‌خانه : واقع در كيلومتر 5 جاده دهلران مي‌باشدكه در حال حاضر اثري از اين قهوه‌خانه وجود ندارد، ليكن در زمان جنگ تحميلي به ويژه پس از آزادسازي اين منطقه در عمليات فتح‌المبين بسيار معروف بود در تقاطع جاده دهلران، چنانچه ارتش عراق با از دست دادن چندين دستگاه تانک و نفربر و به جا گذاشتن تعدادي از آنها تا غرب سوسنگرد عقب‌نشيني كرده و اين اولين حمله موفقيت‌آميز پاسداران جان بركف و ارتشيان قهرمان بود. هم اکنون در ضلع شمالي جاده حميديه به سوسنگرد بناي يادبودي احداث شده و يك دستگاه تانك غنيمتي هم در ضلع جنوبي جاده روي سكو قرار دارد.

 سایت  های 4و 5 :این سایت ها متعلق به ارتش جمهوری اسلامی ایران می باشد ، از ابتدای جنگ  تحمیلی و اشغال غرب شوش به اشغال ارتش متجاوز عراق در آمد . عراق برای حملات موشکی و توپخانه به شهرهای دزفول ، اندیمشک ، شوش ، هفت تپه و جاده اندیمشک به اهواز از این سایت ها استفاده می نمود . رزمندگان اسلام برای آزاد سازی این سایت ها در عملیات فتح المبین نبرد جانانه ای انجام داده و مقاومت سر سختانه عراق را درهم شکستند .

 آزاد سازی سایت های 4و5 و اعلام آن از رسانه های عمومی و صداو سیمای جمهوری اسلامی ایران موجب تقویت روحیه رزمندگان اسلام وتضعیف شدید روحیه نیروهای عراقی گردید .

 منطقه فکه :یکی از محورهای اصلی هجوم ارتش متجاوز عراق به شمال خوزستان محور فکه به شوش بود که لشکر یک مکانیزه عراق با عبور از مرز و منطقه فکه خود را به تنگ چزابه و غرب شوش رسانید . منطقه فکه یکی از مناطق مهم واستراتژیک خوزستان است که عملیات های والفجر مقدماتی و والفجر 1 در این منطقه انجام گردید . ارتش عراق به دلیل ترس و وحشت از حمله به رزمندگان اسلام و عبور آنان از این منطقه به سمت العماره و جاده مهم بغداد – بصره با ایجاد انواع کانال ، موانع ، سیم های خاردار ، سر تا سر این منطقه را به انواع مین آلوده نمود .

 پس از آتش بس و پایان جنگ تحمیلی کمیته تفحص شهدا و لشکر 27 حضرت محمد رسول الله (ص) در این منطقه  مستقر گردید وتا کنون بدن های مطهر شهدا را کشف و به خانواده هایشان باز گردانیده و شهدای زیادی هم چون محمودوند ، پازوکی و... را در تفحص پیکر شهدا تقدیم نموده  اند .

 یادمان شهدای چزابه:سید شهیدان اهل قلم شهید مرتضی آوینی هنگام ضبط برنامه روایت فتح همراه با گروه تفحص شهدای لشکر 27 محمد رسول الله (ص) در تاریخ 20/1/72 در منطقه شهادت 120 شهید عملیات والفجر مقدماتی با مین برخورد کرده و همراه دیگر هم رزم خود شهید یزدان پرست به درجه رفیع شهادت نایل گردید .محل شهادت شهیدان آوینی ، یزدان پرست ، محمودوند ، پازوکی و... در 11 کیلومتری پاسگاه فکه و نزدیکی پاسگاه طاووسیه می باشد .

 مسير دوم(از اهواز به منطقه عملياتي طلاييه) 

 اهواز: این شهر از روزهای اول جنگ مورد حمله ارتش متجاوز عراق قرار گرفت و یگان های عراق برای اشغال مرکز خوزستان تا 20 کیلومتری این شهر پیشروی نمودند. مراکزی چون بیمارستان های شهید بقایی و امام خمینی(ره) معراج شهدا، اعزام مبلغ و تبلیغات جبهه و جنگ ستادهای کمک رسانی پایگا ه منتظران شهادت(گلف)، مقر ده ها لشکر و تیپ سپاه،  مقر لشکر 92 زرهی ارتش، ایستگاه های صلواتی از ابتدای جنگ تحمیلی تا پایان 8 سال دفاع مقدس،اطاق جنگ واقع دراستانداری درخدمت رزمندگان اسلام بود .

 زیارتگا ه علی بن مهزیار، مصلی نماز جمعه، حسینیه اعظم، ،شهید آباد و ده ها حسینیه دیگر محل برگزار ی مراسم های سخنرانی و مذهبی رزمندگان اسلام بود .

 جاذبه های طبیعی :رودخانه کارون- پارک جزیره- پارک جنگلی – پارکهای ساحلی

 

جاذبه های تاریخی :هتل قو- دانشکده ادبیات- منازل شرکت نفت (نیوساید،کارون)- منازل بانک ملی- پل سفید- پل سیاه(پل پیروزی)- بنای معین التجار- منزل ماپار(کارگاه صنایع دستی)- سقا خانه- میدان چهار شیر- ساختمان فرمانداری

 

دب حردان:اين منطقه حد نهايي تجاوز عراق ازمحور نشوه، كوشك، اهواز است كه در كيلومتر 5 فعلي جاده اهواز، خرمشهر واقع است. لشكر 5 مكانيزه عراق با عبوراز مرز و رسيدن به جاده اهواز، خرمشهر خود را تا دب حردان رسانيد وليكن با مقاومت مردمي و نيروهاي مسلح مواجه و مجبور به عقب‌نشيني تا سيد طاهر گرديد. ستون يادبودي همراه با تاريخچه اين حادثه و قراردادن يك تانك غنيمتي عراق بر روي سكو حد نهايي تجاوز ارتش عراق را به بازديدكنندگان معرفي مي‌نمايد.

 

سيدطاهر: اين زيارتگاه در حاشيه كيلومتر 22 جاده اهواز – خرمشهر مي‌باشد . لشكر 5 مكانيزه عراق پس از مقاومت رزمندگان اسلام در دب حردان، مجبور به عقب‌نشيني تا اين منطقه گرديد . خط پدافندي خود را در ضلع شرقي سيدطاهر و جاده اهواز برقرار نمود و رزمندگان هم براي جلوگيري از پيشروي دشمن خط مقدم خود را از يك كيلومتري سيدطاهر و شرق جاده اهواز به سمت رودخانه كارون و تا نزديكي‌هاي پادگان حميد تشكيل دادند و تا عمليات بيت‌المقدس به عراق اجازه هيچگونه تحركي در اين منطقه ندادند . اين خط معروف به خط نورد بود. ضلع غربي جاده اهواز منطقه دب حردان تا نزديكي‌هاي پادگان حميد به دليل رها كردن آب توسط رزمندگان و آب‌گرفتگي غير قابل نفوذ براي دشمن بود. مرحله دوم عمليات بيت‌المقدس در ارديبهشت سال 1361 از اين منطقه آغاز شد و منجر به آزادسازي سرتاسر غرب كارون تا مرز و از سيد طاهر در 22 كيلومتري اهواز تا خرمشهر گرديد. دشمن متجاوزسرتاسرغرب كارون ازخرمشهر تا 22 كيلومتري اهواز را به مدت 20 ماه به اشغال خود درآورده بود كه رزمندگان اسلام درعمليات بيت‌المقدس اين منطقه را كه 5038 كيلومتر مربع بود از اشغال دشمن آزاد نمودند.   

 

جاده صاحب‌الزمان (عج): واقع دركيلومتر 29 جاده اهواز از خرمشهر. اين جاده قبل از عمليات خيبر براي تردد رزمندگان اسلام ورسيدن به منطقه هورالهويزه و رفتن به جزايرمجنون بازسازي وآسفالت گرديد . قرارگاه خاتم‌الانبيا (ص) براي هدايت عمليات خيبر در ضلع شمالي ابتداي جاده صاحب‌الزمان (عج) قرارداشت كه هم اكنون هيچگونه آثاري ازآن باقي نمانده است .

 

تقاطع جاده اهواز – جفير: در كيلومتر 38 اين جاده و در نزديكي پادگان حميد قرار دارد. رزمندگان اسلام در دوران 8 سال دفاع مقدس براي رفتن به مناطق عملياتي طلاييه، هورالعظيم و جزاير مجنون از مسير جاده اهواز عبور مي‌كردند. يك ستون يادمان به همراه يك عدد تانك در اين منطقه با اطلاعات كامل قرار دارد .

 

جاده جفير: واقع در كيلومتر 38 جاده اهواز – خرمشهر و يك كيلومتري پادگان حميد، اين جاده به سمت منطقه عملياتي خيبر، بدر و هورالعظيم امتداد دارد . از نقاط مهمي كه در مسير اين جاده قرار دارد: دژ دفاعي ارتش جمهوري اسلامي ايران، پاسگاه برزگر محل قرارگاه تاكتيكي، پاسگاه جفير، پاسگاه خاتمي، سه راهي فتح (يكي از معروف‌ترين تقاطع‌ها در زمان جنگ تحميلي به سمت منطقه طلاييه و جزاير مجنون بود)، پاسگاه شهابي، بيمارستان صحرايي امام رضا (ع) (مجروحين عمليات‌هاي خيبر و بدردراين بيمارستان مداوا مي‌شدند)، ايستگاه صلواتي جفير واقع در تقاطع پاسگاه برزگر و جفير.

 

منطقه عملياتي خيبر: عمليات خيبر با رمز مقدس يا رسول‌الله (ص) از تاريخ 3/12/62 تا 22/12/62 در منطقه هورالعظيم، جزاير مجنون و منطقه طلاييه توسط رزمندگان اجرا گرديد .

 

مسير سوم (از اهواز به خرمشهر و شلمچه)

 

 دب حردان، سيدطاهر، جاده صاحب‌الزمان (عج) و جاده جفير 

 

اهواز: این شهر از روزهای اول جنگ مورد حمله ارتش متجاوز عراق قرار گرفت و یگان های عراق برای اشغال مرکز خوزستان تا 20 کیلومتری این شهر پیشروی نمودند . مراکزی چون بیمارستان های شهید بقایی و امام خمینی(ره) معراج شهدا، اعزام مبلغ و تبلیغات جبهه و جنگ ستادهای کمک رسانی پایگا ه منتظران شهادت(گلف)، مقر ده ها لشکر و تیپ سپاه،  مقر لشکر 92 زرهی ارتش، ایستگاه های صلواتی از ابتدای جنگ تحمیلی تا پایان 8 سال دفاع مقدس،اطاق جنگ واقع دراستانداری درخدمت رزمندگان اسلام بود .

 

زیارتگا ه علی بن مهزیار، مصلی نماز جمعه، حسینیه اعظم، ،شهید آباد و ده ها حسینیه دیگر محل برگزار ی مراسم های سخنرانی و مذهبی رزمندگان اسلام بود .

 

جاذبه های طبیعی :رودخانه کارون- پارک جزیره- پارک جنگلی – پارکهای ساحلی

 

جاذبه های تاریخی :هتل قو- دانشکده ادبیات- منازل شرکت نفت (نیوساید،کارون)- منازل بانک ملی- پل سفید- پل سیاه(پل پیروزی)- بنای معین التجار- منزل ماپار(کارگاه صنایع دستی)- سقا خانه- میدان چهار شیر- ساختمان فرمانداری

 

پادگان حميد: واقع در كيلومتر 39 جاده اهواز – خرمشهر، اين پادگاه متعلق به ارتش جمهوري اسلامي ايران است .ارتش متجاوز عراق پس از 20 ماه اشغال اين پادگان در زمان عقب‌نشيني و فرار از اين منطقه اين پادگان را به طور كامل منهدم نمود. آثار تخريب همچنان باقي است.

 

ايستگاه راه‌آهن حميد :  واقع در 40 كيلومتري جاده اهواز و نزديكي پادگان حميد .

 

جاده و منطقه عملياتي كوشك :  واقع در كيلومتر 62 جاده اهواز – خرمشهر .

 

جاده شهيد شاه‌حسيني :  واقع در كيلومتر 72 جاده اهواز – خرمشهر .

 

ايستگاه حسينيه: واقع در كيلومتر 79 جاده اهواز – خرمشهر .

 

تقاطع جاده زيد :  واقع در كيلومتر 80 جاده اهواز – خرمشهر، جاده سمت راست (ضلع غربي تقاطع) به سمت پاسگاه زید و منطقه عملياتي رمضان امتداد دارد كه رزمندگان در عمليات رمضان از مسير همين جاده تا عمق 10 كيلومتري خاك عراق پيش روي كردند و پس از مقاومت نيروهاي عراق نهايتاً با تصرف پاسگاه زيد عراق خط پدافندي خود را در ضلع شمالي و جنوبي اين پاسگاه قرار داده و تا پايان جنگ تحميلي در اين منطقه مستقر بودند .

 

جاده شهيد محسن صفوي : واقع در كيلومتر 106 جاده اهواز – خرمشهر، جاده شهيد صفوي يكي از محورهاي اصلي عمليات كربلاي 5 بود و قرارگاه خاتم‌الانبياء (ص) در ضلع جنوبي اين جاده قرار داشت. شهيد محسن صفوي در اين جاده به درجه رفيع شهادت نائل گرديد. اين جاده به نام آن شهيد بزرگوار نامگذاري شد.

 

خرمشهر:  10 روز قبل از آغاز جنگ تحميلي عراق عليه جمهوري اسلامي ايران، خرمشهر مورد حمله قرار گرفت.جوانان غيور و مسلمان خرمشهر در اطراف شلمچه، پاسگاه و نهر خين و پل نو با نيروهاي متجاوز عراق درگير بودند و از كشور و شهر خود دفاع مي‌كردند.  پس از حمله سراسري عراق در تاريخ 31/3/59 نيروهاي مسلح جمهوري اسلامي ايران و جوانان خرمشهري 35 روز در برابر حملات يگان‌هاي زرهي مكانيزه و پياده عراق مقاومت كردند ليكن با خيانت‌هاي بني صدر و دار و دسته ليبرال و ملي گراهاي او و عدم كمك‌رساني به رزمندگان اسلام و حملات پي در پي زميني و هوايي عراق بخش شمالي خرمشهر را در تاريخ چهارم آبان ماه پنجاه و نه به اشغال درآورد و تبديل به خونين شهر شد. خرمشهر پس از 19 ماه اشغال در مرحله چهارم عمليات بيت‌المقدس در تاريخ 3/3/1361 آزاد و به آغوش ميهن اسلامي بازگشت. خبرآزادسازي خرمشهر و سرتاسر غرب كارون توسط رزمندگان جان بر كف ميهن اسلامي موجب شادي همه مردم گرديد .

 

 جاذبه های تاریخی : قصر فیله، ساختمان هلال احمر، پل خرمشهر

 

جاذبه های دفاع مقدس :مسجد جامع خرمشهر ، مسجد امام حسین(ع) ، ساختمان بانک ملی مرکزی ، یادمان شلمچه ، شهرک ولی عصر،  نهرخین(منطقه عمومی شلمچه-بعد از پل نو) ، یادمان عملیات رمضان(خرمشهر، اهواز ـ کیلومتر 45 جاده شهید حسینی) ، یادمان شهدای بهبهان (خرمشهر، اهواز ـ کیلومتر 25 جاده شهید صفوی) .

 

جاذبه های طبیعی :جزیره مینو، نخلستان محرزی ، ساحل رود کارون، محل تلاقی کارون و اروند .

 

 

 

مسير چهارم (از بلوار علي‌بن‌ابيطالب (ع) تا يادمان شهداي والفجر 8 و پل بعثت)

 

 

 

بلوار علي‌بن‌ابيطالب : محل تردد رزمندگان اسلام در طول 8 سال دفاع مقدس و عمليات كربلاي 4 در ضلع جنوبي اين بلوار كه در جوار رودخانه اروند و مقابل جزيره ام‌الرصاص و ام الباني عراق است، اجرا گرديد.

 

جزيره مينو: اين جزيره در ضلع جنوب غربي فرودگاه آبادان و ساحل اروند رود و مقابل جزيره ام‌الرصاص عراق قرار دارد اين جزيره در طول 8 سال دفاع مقدس خط مقدم رزمندگان اسلام بود .

 

فرودگاه آبادان : اين فرودگاه ازاول جنگ تحميلي مورد حمله هوايي، توپخانه و ادوات عراق قرار گرفت و خسارات سنگيني به اين فرودگاه وارد شد .

 

شهر آبادان :  اين شهر از روز اول جنگ تحميلي زير آتش مستقيم توپخانه و ادوات و حملات هوايي عراق قرار گرفت و خسارات سنگيني به منازل، اماکن عمومي و به ويژه پالايشگاه آبادان وارد گرديد. ارتش متجاوز عراق با عبور از كارون و اشغال جاده آبادان – اهواز و آبادان – ماهشهر اين شهر را به محاصره خود در آورد تا اينكه پس از پيام حضرت امام خميني (ره) كه فرمودند: «حصر آبادان بايد شكسته شود» پس از بركناري بني صدراز فرماندهي كل قوا و عزل از رياست جمهوري، رزمندگان اسلام متشكل از ارتش، سپاه، بسيج و پشتيباني جهاد سازندگي اولين عمليات هماهنگ و مشترك خود را به نام ثامن‌الائمه (ع) در تاريخ 5/7/1360 در شمال آبادان به اجرا درآورند. رزمندگان اسلام موفق شدند 130 كيلومتر مربع از ميهن اسلامي شامل جاده‌هاي آبادان، ماهشهر و آبادان، اهواز و شرق كارون را آزاد كنند .

 

جاذبه های دفاع مقدس:گلزار شهیدان،منطقه انکس(کناراروند)شهدای شرق کارون(کیلومتر 12 آبادان ، اهواز در نزدیکی روستای مارد) ، یادمان عملیات والفجر 8(نزدیک شهر اروند کنار) ، یادمان پل بعثت (اروند کنار، بسمت دهانه اروند ،کیلومتر 5) ، یادمان شهید تندگویان (سه راهی ماهشهر ، به سمت روستای چوئبده ـ کیلومتر 4)

 

جاذبه های تاریخی:منازل مسکونی شرکت نفت (بریم، باوارده، انکس، کوی بهار)

 

مدارس تاریخی(مهرگان،فرخی، فروغی، رازی، شهدا، الوند)

 

پالایشگاه ، بندر و اسکله لنج ها، سینما نفت، بازار ته لنجی

 

جاذبه های مذهبی:کلیسای بزرگ آبادان ، مسجد رنگونیها، مسجد قدس، مسجد پیروز،مقام خضر، قدمگاه حضرت سجاد(ع)

 

جاذبه های طبیعی:رودخانه بهمنشیر و نخلستانهای اطراف ، سواحل رود اروند و پوشش گیاهی ، منطقه اروند کنار

 

يادمان شهداي والفجر8 : اين يادمان در 30 كيلومتري آبادان و ازرق بخش اروندكنار و درنهر ازرق و مقابل شهر فاو عراق و در ساحل شمالي اروند كنار قراردارد . عمليات والفجر 8 در ساعت 22 روز 20/11/1364 با رمز مبارك يا فاطمه‌الزهرا (س) با اهداف كوتاه كردن دست نيروهاي عراقي از خليج فارس، پاكسازي منطقه اروند رود، دور كردن آتش توپخانه‌هاي عراق از شهرهاي آبادان، خرمشهر و منطقه اروند كنار، آزادسازي شهر مهم و استراتژيك فاو و اخطار عملي جمهوري اسلامي ايران به رژيم متجاوز عراق و هم‌پيمانان او آغاز گرديد.

 

پل بعثت : به منظور تردد سريع خودروهاي نظامي و مهندسي و پشتيباني رزمندگان اسلام در منطقه عملياتي والفجر 8 از رأس البيشه تا خور عبدالله و جاده‌هاي ام‌القصر، البحار تا كارخانه نمك و شهر فاو پل بعثت احداث گرديد. مشكل تردد رزمندگان اسلام با طراحي و نصب پل ثابتي بر روي اروند توسط نيروهاي متخصص و متعهد جنگ به ويژه مهندسين جهاد سازندگي خراسان مرتفع گرديد و در مدت زمان كوتاه و در زير آتش سنگين توپخانه و حملات هوايي عراق در نزديكي دهانه اروند رود كه عرض آن در اين نقطه 900 متر و حداكثر 12 متر عمق دارد با استفاده از لوله‌هاي فولادي به طول 12 متر و قطر 142 سانتيمتر احداث و از تاريخ 22/7/1365 بهره‌برداري آن آغاز گرديد.

 

نقاط مهم دفاع مقدس اروند كنار: بخش اروندكنار كه اكثر ساختمان‌ها و مراكزآن به دليل حملات هوايي و آتش توپخانه تخريب گرديد. جاده اروند كناركه درزيرآتش مستقيم عراق قرار داشت، نهرهاي سعدوني، قصر، قاسميه، حاج محمد، خليفه، ازرق و ابووجهه از مهمترين نهرهاي اين منطقه كه محل عبور رزمندگان اسلام با انواع شناورها به سمت اروند و فاو بود.

 

نهر قاسميه: قرارگاه تاكتيكي نوح (ع) و نيروهاي دريايي سپاه پس از عمليات والفجر 8 تا پايان جنگ تحميلي به ويژه هدايت عمليات كربلاي 3 كه منجر به تصرف و انهدام اسكله‌هاي البكر و الاميه شد كه در انتهاي اين نهر قرار دارد. جاده چويبده محل تردد رزمندگان اسلام به دليل دوربودن ازآتش مستقيم توپخانه دشمن. بيمارستان صحرايي فاطمه‌الزهرا (س) واقع در منطقه جنوب شرقي چوئبده، اين بيمارستان در طول عمليات والفجر 8 تا پايان جنگ تحميلي رزمندگان اسلام را مداوا مي‌نمود . قرارگاه مشترك خاتم‌الانبياء (ص) مركز هدايت عمليات والفجر 8 .

 

 

 

 

مسير پنجم (از آبادان به دارخوين)

 

 

 

جاده آبادان – دارخوين :  نيروهاي نظامي عراق پس از عبور از كارون در اوايل جنگ تحميلي خود را به شرق كارون و جاده آبادان، اهواز رسانيدند و از طرف جنوب تا 3 كيلومتري آبادان و از شمال تا 2 كيلومتري سلمانيه كه در جنوب دارخوين قرار دارد را به اشغال خود درآوردند. خط پدافندي عراق و ايران تا عمليات ثامن‌الائمه در شرق كارون بود. در طول مسير حركت جاده آبادان، اهواز تا سلمانيه آثار خاكريزها و محل استقرار توپخانه و لشكر زرهي عراق مشاهده مي‌شود .     

 

نقاط مهم در مسير آبادان تا دارخوين به شرح زير مي‌باشد :

 

پل حفار واقع در شمال شهرك صنعتي آبادان كه نيروهاي عراقي براي عبوراز كارون از اين پل استفاده نمودند، پل قصبه واقع درضلع شمالي پل حفاركه مورد استفاده عراق قرار گرفت، پل مارد واقع در كنار روستاي مارد كه هم اكنون مورد استفاده خودروها قرار مي‌گيرد .

 

در عمليات بيت‌المقدس، ارتش جمهوري اسلامي ايران با نصب پل شناوردراين نقطه كمك ارزشمندي براي عبور رزمندگان اسلام به غرب كارون به عمل آورد و تا پايان جنگ تحميلي مورد استفاده رزمندگان اسلام قرار داشت. پس از جنگ تحميلي پل ثابت احداث و هم اكنون مورد استفاده مردم قرار دارد .

 

روستاي سلمانيه : خط مقدم رزمندگان اسلام تا عمليات ثامن‌الائمه، حد فاصل روستاي سلمانيه تا دارخوين منطقه عملياتي فرمانده كل قوا، خميني روح خدا مي‌باشد.

 

رزمندگان اسلام متشكل ازسپاه و ارتش، با پشتيباني مهندسي جهاد سازندگي همزمان با عزل بني صدراز فرماندهي كل قواعملياتي را درتاريخ 21/3/1360 آغاز نموده و تلفات سنگيني را بر نيروهاي عراقي وارد نمودند و بخشي ازسرزمين اسلامي را آزاد نمودند. اين عمليات زمينه عمليات ثامن‌الائمه بود . مهمترين نقطه درگيري رزمندگان اسلام در عمليات فرمانده كل قوا از خط شير تا دپوهاي پدافندي عراقي بود كه بزرگترين حماسه‌ها را آفريدند.

 

محل انرژي اتمي :  واقع در 3 كيلومتري جنوب دارخوين و در حاشيه كارون، اين مكان محل استقرار لشكر 17 علي‌بن‌ابيطالب، تيپ قمر بني هاشم و يگان زرهي سپاه، در طول جنگ تحميلي بود.

 

شهرك انرژي اتمي :  واقع در 3 كيلومتری شمال دارخوين محل استقرار لشكر 14 امام حسين (ع) سپاه، در طول 8 سال دفاع مقدس بود.

 

قرارگاه كربلا :  مركز هدايت عمليات بيت‌المقدس واقع در كيلومتر 18 جاده اهواز، آبادان و ضلع غربي اين جاده بود كه آثاري از اين قرارگاه باقي نمانده است.

 

 

 

مسیر ششم (ازاندیمشک به اهواز)

 

 

 

جاده اندیمشک به سه راهی هفت تپه :  به دلیل استقرار یگان های عراق در غرب کرخه و شوش حد فاصل سه راهی دهلران تا سه راهی هفت تپه از ابتدای جنگ تحمیلی تا عملیات فتح المبین به مدت 18 ماه در دید و تیر رس مستقیم ارتش متجاوز عراق قرار داشت و هر روز با گلوله های توپخانه مورد حمله قرارمی گرفت. به همین دلیل فقط خودروهای نظامی با حفظ رعایت استتار می توانستند برای پشتیبانی از رزمندگان اسلام تردد نمایند و خودروهای شخصی جهت رفتن به اهواز از مسیر دزفول-شوشتر استفاده می کردند.

 

قرارگاه مشترک سپاه و ارتش : این قرارگاه بنام کربلا درعملیات فتح المبین در 10 کیلومتری شرق شوش هدایت عملیات را به عهده داشت.

 

هفت تپه:هفت تپه- مجموعه هفت تپه در 15 کیلومتری جنوب شرقی شوش واقع شده است. در سال 1344 گروه باستانشناسی فرهنگ و هنر دانشگاه تهران به سرپرستی دکتر عزت الله نگهبان در سرزمینی بین دو شهر باستانی شوش و دورانتاش شاید همان مکان کبنک که در گل نوشته ها آمده،در جایی که امروز طرح نیشکر هفت تپه بخشی از آن است،در دو مکان بنامهای تپه ابو فندوا و هفت تپه دست به باستان کاوی زد که عملیات کاوش و حفاری یازده فصل طول کشید. هدف از این حفاریها بررسی وضعیت و روشن شدن قسمتی از تاریخ ایلام بوده،و با انجام این حفاریها قسمتی از دوره تاریک سالهای1505-1350 پیش از میلاد مشخص گردید. حاصل حفاریهای هفت تپه، مقابر، انواع سفالها، کتیبه های سفالی،اشیاء برنزی،و بسیاری از مجسمه های سفالین بود. همچنین آرامگاه خانوادگی تپتی آهار پادشاه مقتدر ایلام از زیر خاک بیرون آمد.

 

با پیدا شدن این آرامگاه یکی از قدیمیترین طاق ضربی (قوسی) کشف گردید. در کنار بقایای معماری ایلامی هفت تپه موزه ای در سال 1351 تأسیس گردیده که آثار بدست آمده از حفاری های هفت تپه را در خود جای داده است.

 

چغا زنبیل:چغازنبیل در 45 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان شوش واقع شده است. در حدود سال 1300 پیش از میلاد چغازنبیل که نام باستانی آن دورانتاش میباشد شهری است که در پایان هزاره دوم قبل از میلاد(در حدود سال 1300 پیش از میلاد) توسط انتاش نپیریشا پادشاه ایلامی ساخته شده است.این پادشاه درقسمت مرکزی این شهر معبدی مطبق که درآن زمان زیقورا ت نامیده می شده بنا می کند. محوطه صحن زیقورات توسط دیواری احاطه گشته است. خارج از محوطه حصار دوم کاخ ها وآارامگاههای خانوادگی شاهی در منتهی الیه زاویه شرقی شهر بنا گشته اند. بغیر از دو دیوار نام برده حصاری قطورتمامی شهر رامحصور می کرده که مجموع طول آن حدود چهار کیلومتر می باشد. در جبهه شمال غربی حصار خارجی مخزن آبی در کنار حصار ساخته شده که توسط آبراه هایی به درون شهر مرتبط بوده است. آب از رودخانه کرخه با فاصله 45 کیلومتری باحفرواحداث کانالی تاًمین شده است. مصالح ساختمانی این شهرعموماً خشت خا م وآجر پخته بوده و همچنین ازآجر لعابدار و گل میخک های تزئینی در بنای ساختمان ها استفاده شده است. تعداد بسیار زیادی آجر کتیبه دار نیز با خطوط میخی ایلامی و اکدی بر روی نمای ساختمانها بکاررفته اند که نام ونسب شاه سازنده و کاربرد آن بنا راذکرمی کنند .

 

شهر شوش و آستان مقدس دانیال نبی(ع) : به دلیل استقرارلشکر یک مکانیزه عراق در 5 کیلومتری غرب شوش و آن طرف رودخانه کرخه و خطوط مقدم رزمندگان اسلام در غرب رودخانه کرخه و نزدیکی شوش این شهرازابتدای جنگ تحمیلی تا پس ازعملیات فتح المبین خالی از سکنه بود و پیوسته مورد حملات توپخانه و هوائی عراق قرار داشت و اکثر منازل، مغازه ها و ساختمان های اداری این شهر تخریب شد .

 

مقبره حضرت دانیال نبی (ع) زیارتگاه رزمندگان اسلام بود واکثرمراسم مذهبی ازقبیل دعای کمیل، ندبه،توسل و زیارت عاشورادر صحن این مقبره برگزار میگردید .

 

جاده بستان : این جاده در 3 کیلومتری عبدالخان واقع شده وبه سمت منطقه عملیاتی رقابیه، میشداغ، بستان،تنگ چزابه،و فکه که در عملیات های فتح المبین و والفجر مقدماتی آزاد گردیده امتداد دارد.

 

کانال سلمان : این کانال در 200 متری پلیس راه اهواز واقع شده و کلیه خودروها از اهواز روی این کانال عبور می کنند.این کانال در روزهای اول جنگ تحمیلی برای حفاظت از شهر اهواز احداث گردید و پس از آن برای آموزش های نظامی و رزم شبانه مورد استفاده رزمندگان اسلام قرار می گرفت.

 

اهواز: این شهر از روزهای اول جنگ مورد حمله ارتش متجاوز عراق قرار گرفت .مراکزی چون بیمارستان های شهید بقایی و امام خمینی(ره) معراج شهدا، اعزام مبلغ و تبلیغات جبهه و جنگ ستادهای کمک رسانی پایگا ه منتظران شهادت(گلف)، مقر ده ها لشکر و تیپ سپاه،  مقر لشکر 92 زرهی ارتش، ایستگاه های صلواتی از ابتدای جنگ تحمیلی تا پایان 8 سال دفاع مقدس،اطاق جنگ واقع دراستانداری درخدمت رزمندگان اسلام بود.

 

زیارتگا ه علی بن مهزیار، مصلی نماز جمعه، حسینیه اعظم، ،شهید آباد و ده ها حسینیه دیگر محل برگزار ی مراسم های سخنرانی و مذهبی رزمندگان ایلام بود .

 

 

 

مسیر هفتم (از اهواز به بستان و هویزه)

 

 

 

اهواز: این شهر از روزهای اول جنگ مورد حمله ارتش متجاوز عراق قرار گرفت و یگان های عراق برای اشغال مرکز خوزستان تا 20 کیلومتری این شهر پیشروی نمودند و با اجرای آتش توپخانه خسارت زیادی به شهر وارد نمودند. پس از عقب نشینی یگان های عراق و دور شدن این شهر از آتش توپخانه بارها مورد حملات هوائی و موشکی قرار گرفت و ضمن وارد شدن خسارت به اماکن عمومی تعداد زیادی ازمردم بی دفاع شهید و یا مجروح شدند. رزمندگان اسلام از سراسر میهن اسلامی به این شهر وارد شده و سپس عازم به خطوط مقدم جبهه ها ی جنوب می شدند .مراکزی چون بیمارستان های شهید بقایی و امام خمینی(ره) معراج شهدا، اعزام مبلغ و تبلیغات جبهه و جنگ ستادهای کمک رسانی پایگا ه منتظران شهادت(گلف)، مقر ده ها لشکر و تیپ سپاه،  مقر لشکر 92 زرهی ارتش، ایستگاه های صلواتی از ابتدای جنگ تحمیلی تا پایان 8 سال دفاع مقدس،اطاق جنگ واقع دراستانداری درخدمت رزمندگان اسلام بود .

 

زیارتگا ه علی بن مهزیار، مصلی نماز جمعه، حسینیه اعظم، ،شهید آباد و ده ها حسینیه دیگر محل برگزار ی مراسم های سخنرانی و مذهبی رزمندگان ایلام بود .

 

شهر مقاوم سوسنگرد:ارتش متجاوز عراق در روزهای اول جنگ تحمیلی شهر سوسنگرد را به اشغال خود در آورد و با عبور از سوسنگرد تا 2 کیلومتری حمیدیه پیشروی نمود . رزمندگان جان بر کف میهن اسلامی و ستاد جنگ های نامنظم شهید چمران عملیات های مختلفی برای آزاد سازی سوسنگرد انجام دادند و پس از چندین عملیات توانستند شهر سوسنگرد را از لوث متجاوزین پاکسازی نمایند . در یکی از درگیری های داخل شهر که ، ارتش متجاوز عراق در قسمت جنوبی و رزمندگان اسلام در قسمت شمالی شهر مستقر بودند ، یکی ازتانک های عراق از مسیر جنوب به شمال خیابان طالقانی در حال پیشروی به سمت مواضع رزمندگان اسلام بود که توسط چند تن از برادران سپاهی و بسیجی مورد حمله قرار گرفت و از حرکت باز ایستاد . این تانک که تا کنون در این خیابان نگهداری شده سند تجاوز ارتش عراق و استکبار جهانی است .

 

بر اثر اصابت خمپاره ، گلوله های توپ و بمباران های هوایی خسارت سنگینی به اماکن مسکونی و اداری و تجاری سوسنگرد وارد شد .

 

بعضی از نقاط مهم سوسنگرد :

 

الف ) مسجد جامع که محل تجمع اعزام رزمندگان اسلام به خطوط مقدم جبهه بود .

 

ب) مقر گردان شهید علم الهدی که آن شهید بزرگوار و دیگر هم رزمان دانشجو ، پاسدار و بسیجی او از این شهر عازم منطقه هویزه شدند .

 

ج) بیمارستان شهید چمران محل رسیدگی و مداوای مجروحان و رسیدگی اولیه به شهید چمران پس از آن که از منطقه دهلاویه به این بیمارستان منتقل گردید و پس از اقدامات اولیه به اهواز منتقل گردید ولیکن دربین راه به درجه رفیع شهادت نایل شد .

 

د) محل نصب اولین پل بر روی رودخانه کرخه در حوالی صالح حسن که با ابتکار شهید چمران و گروه جنگ های نامنظم طراحی و نصب گردیده بود و رزمندگان اسلام برای عبوراز این رودخانه و رساندن خود به خطوط مقدم در غرب سوسنگرد از این پل که بنام فینخی بود استفاده می کردند .

 

ارتفاعات الله اکبر :این ارتفاعات در شمال سوسنگرد و رود کرخه و حد فاصل سوسنگرد تا نزدیکی بستان قرار دارد (دست راست جاده سوسنگرد به بستان ) ارتش متجاوز عراق پس از تحمل شکست های پی در پی در سوسنگرد و عقب نشینی به غرب این شهر ، ارتفاعات الله اکبر را به اشغال خود درآورد و با توجه به موقعیت استراتژیک این ارتفاعات، دید خود را بر مواضع رزمندگان اسلام تقویت نمود تا اینکه در عملیات امام علی (ع) در تاریخ 31/2/1360 بخشهای عمده ای از این ارتفاعات توسط رزمندگان اسلام آزاد گردید .

 

منطقه عملیاتی طریق القدس : عملیات طریق القدس در بامداد 8/9/1360 با رمز مقدس یا حسین (ع) توسط ارتش ، سپاه ، بسیج و جهاد سازندگی از غرب  سوسنگرد و حوالی روستای دهلاویه آغاز و تا تنگ چزابه ادامه یافت . دراین عملیات 650 کیلومتر مربع  از خاک مقدس جمهوری اسلامی ایران به همراه 70 روستا ، پنج پاسگاه ، تنگ مهم چزابه ، رودخانه کرخه ، پل سابله و شهربستان آزاد گردید .

 

روستای ابوحمیزه : این روستا واقع در جاده سوسنگرد . بستان و نرسیده به دهلاویه قرار دارد و محل مقاومت رزمندگان ستاد جنگ های نامنظم و محل اولین مجروحیت شهید چمران است .

 

روستای بردیه :محل  قرارگاه سپاه و ارتش در عملیات طریق القدس بود . این روستا در جاده سوسنگرد – بستان نرسیده به دهلاویه می باشد .

 

دهلاویه : خط مقدم رزمندگان ستاد جنگ های نامنظم و محل مجروحیت دکتر مصطفی چمران که منجر به شهادت این سردار سرافراز اسلام گردید .

 

شهید چمران پس از باخبر شدن از شهادت ایرج رستمی فرمانده منطقه دهلاویه در تاریخ 30/2/1360 برای معرفی فرمانده جدید صبح روز سی و یکم خرداد ماه 1360 عازم دهلاویه گردید و پس از استقرار در پشت کانال دهلاویه (مکان فعلی یادمان ) و بررسی وضعیت رزمندگان به وسیله گلوله خمپاره 60 دشمن به شدت مجروح گردید که ابتدا به بیمارستان شهید چمران سوسنگرد و سپس به اهواز انتقال یافت اما در بین راه به ملکوت اعلی پیوست . یادمانی برای زیارت عاشقان در این مکان احداث شده است.

 

پل سابله : نقطه مقاومت زرهی عراق در عملیات طریق القدس که منجر به درگیری شدید رزمندگان اسلام با یگان های زرهی عراق و منهدم شدن ده ها دستگاه تانک و نفربرگردید.تانک های منهدم شده  دشمن متجاوز هم چنان در اطراف این پل مشاهده می شود. 

 

بیمارستان صحرایی امام حسن (ع) :این بیمارستان در شمال شرقی پل سابله و بین پل بستان قرار دارد . بیمارستان امام حسن در سال های آخر جنگ تحمیلی توسط سپاه طراحی و احداث  شد و مجروحین مناطق فکه ، چزابه ، جزایر مجنون ، هورالعظیم در این بیمارستان مداوا و مورد عمل جراحی قرار می گرفتند .

 

شهر بستان : دشمن با عبور از تنگ چزابه در تاریخ 4/7/59 شهر را به اشغال خود در آورد ولی با حملات غافلگیرانه رزمندگان اسلام ، عراق مجبور به ترک بستان شده لیکن مجددا در تاریخ 21/7/59 به اشغال عراق درآمد وتا عملیات طریق القدس در تصرف نیروهای عراقی بود ودر تاریخ 10/9/1360 یعنی روز سوم عملیات طریق القدس ، بستان برای همیشه به آغوش میهن اسلامی بازگشت . پس از آزاد سازی بستان مسجد جامع این شهر محل تجمع رزمندگان شد . اولین نانوایی صلواتی جبهه ها جنب مسجد جامع بستان توسط رزمندگان اسلام راه اندازی گردید .

 

با انجام عملیات طریق القدس و تصرف و آزاد سازی مناطق بستان و تنگه چزابه و عقب راندن تا آن طرف مرز که با حماسه آفرینی های رزمندگان اسلام و هدایت شجاعانه فرماندهان عزیز به ویژه شهید حسین خرازی وشهید ردانی پور از فرماندهان لشکر 14 امام حسین (ع) همراه بود ، ارتباط شمال به جنوب عراق از داخل ایران به طورکامل قطع گردید .

 

دشمن برای باز پس گیری منطقه مهم و استراتژیک چزابه اقدام به پاتک های سنگین نمود که با مقاومت سر سختانه رزمندگان اسلام مواجه گردید ودر تاریخ 1/12/1360 اقدام به عملیات سنگینی کرد که مدافعان تنگ چزابه از بزرگترین حماسه های تاریخ دفاع مقدس به نام عملیات مولای متقیان را آفریدند و ضمن وارد کردن تلفات سنگین به عراق اجازه هیچ گونه پیشروی به یگان های زرهی ، مکانیزه وپیاده عراق که ازپشتیبانی آتش سنگین توپ خانه و حملات هوایی برخوردار بودند ، ندادند .

 

تنگ چزابه یکی از محور های اصلی تهاجم عراق در روز های  اول جنگ تحمیلی بود که لشکر 9 زرهی عراق با عبور از این محور به سمت بستان ، سوسنگرد و حمیدیه پیشروی نمود .

 

جاده چزابه به دلیل قرار گرفتن بین تپه های اصلی میشداغ و آبگرفتگی هورالعظیم که امکان گسترش یگان ها در این منطقه وجود نداشته و محدود به جاده است به تنگ چزابه معروف است .

 

شهر هویزه :این شهر پس از اشغال توسط ارتش متجاوز عراق با خاک یکسان شد و تنها آثار باقیمانده قدمگاه حضرت عباس(ع) ویک ساختمان در مقابل قدمگاه بود .

 

قدمگاه حضرت عباس (ع) محل زیارت و توسل رزمندگان اسلا م گردید .

 

منبع آب شهر که به وسیله ترکش ها سوراخ سوراخ شده در نزدیکی قدمگاه و در کنار رود خانه ودر کنار چند سکوی تانک منهدم شده عراق به نمایش  در آمده است .

 

بخشی از آثار تخریب شده شهر هویزه در اطراف قدمگاه حضرت عباس (ع) مشاهده می شود.

 

گلزار شهدای هویزه :این گلزار در 35 کیلومتری جنوب سوسنگرد واقع شده است. رزمندگان اسلام متشکل از تعدادی از دانشجویان مسلمان پیرو خط امام (ره) پاسداران و بسیجیان به فرماندهی شهید بزرگوار سید حسین علم الهدی برای ضربه وارد کردن به ارتش عراق وآزاد سازی بخشی از میهن اسلامی با همکاری و مشارکت ارتش جمهوری اسلامی ایران حمله غافلگیرانه ای در تاریخ15/10/59 به مواضع عراق آغاز و تا نزدیکی های  پادگان حمیدیه پیشروی نمودند ولیکن به دلیل ناهماهنگی های به وجود آمده و خیانت بنی صدر و عوامل وابسته به او عقب نشینی کرده و در منطقه گلزار شهدا درمحاصره تانک ها و نفربرهای عراقی قرار گرفتند و پس از یک نبرد بی امان ونا برابرتن در برابر  تانک و خلق حماسه ظهر عاشورا ضمن وارد کردن تلفات بر دشمن همگی آنها به شهادت رسیدند .

 

پس از عملیات بیت المقدس و آزاد سازی این مناطق پیکر 67 تن از شهدای این عملیات شناسایی و در این منطقه به خاک سپرده شدند و سال هاست که میعادگاه دلسوختگان و زیارتگاه مردم شهید پرور ایران اسلامی شده است.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

بهمن‌شير: رودخانه‌اي‌ است‌ كه‌ در حدفاصل‌ خرمشهر و آبادان‌ ازكارون‌ منشعب‌ مي‌شود و به‌ خليج‌ فارس‌ مي‌ريزد. اروند، كارون‌ وبهمن‌شير با ايجاد كمربندي‌ از آب‌، منطقه‌ي‌ آبادان‌ را تبديل‌ به‌ جزيره‌كرده‌ است‌. بهمن‌شير در دفاع‌ از آبادان‌ نقش‌ مهمي‌ ايفا كرد. شمال‌ اين‌رود شاهد نبردهاي‌ بزرگي‌ از جمله‌ نبرد ثامن‌الائمه‌(ع) بوده‌ است‌.هم‌چنين‌ نيروهايي‌ از دشمن‌ كه‌ با عبور از بهمن‌شير وارد ذوالفقاريه‌ي‌آبادان‌ شدند، تلفات‌ بسياري‌ ديدند.

 

 اروند رود: از بزرگ‌ترين‌ رودهاي‌ جهان‌ است‌ كه‌ از اتصال‌ دو روددجله‌ و فرات‌ تشكيل‌ مي‌شود و در منطقه‌ي‌ خرمشهر، كارون‌ نيز به‌ آن‌اضافه‌ مي‌شود. اين‌ رود كه‌ از انتهاي‌ جزيره‌ي‌ بوارين‌، مرز مشترك‌ايران‌ و عراق را تشكيل‌ مي‌دهد، در دوره‌ي‌ عثماني‌ و هم‌چنين‌ بعد ازتشكيل‌ كشور عراق مورد طمع‌ همسايه‌ي‌ غربي‌ ايران‌ بوده‌ است‌. اين‌مناقشه‌ با قرارداد 1975 الجزاير هموار شد ولي‌ رژيم‌ عراق با لغو آن‌ درشهريور 1359 و تحميل‌ جنگ‌ به‌ جمهوري‌ اسلامي‌ قصد تسلط‌ وتثبيت‌ حاكميت‌ بر آن‌ را داشت‌ كه‌ موفق‌ نشد و مجدداً با پذيرش‌قرارداد 598 به‌ مالكيت‌ مشترك‌ ايران‌ و عراق بر اروند اعتراف‌ كرد.

 

اروند كنار: يكي‌ از بخش‌هاي‌ آبادان‌ است‌ كه‌ در چهل‌ و هشت‌كيلومتري‌ جنوب‌ شرقي‌ اين‌ شهر و در انتهاي‌ راه‌ آسفالته‌ي‌ آبادان‌ ـاروندكنار واقع‌ شده‌ است‌. اين‌ منطقه‌ شاهد يكي‌ از بزرگ‌ترين‌ نبردهاي‌دوران‌ جنگ‌ (والفجر هشت‌) بود. غوّاصان‌ خط‌شكن‌، شبانه‌ از اين‌منطقه‌ي‌ اروند گذشتند و خط‌ دشمن‌ را شكستند.

 

 بيمارستان‌ صحرايي‌ فاطمة‌الزهرا(س): واقع‌ در اروند كنار كه‌ درعمليات‌ والفجر هشت‌ مورد استفاده‌ قرار گرفت‌.

 

 باقي‌مانده‌ي‌ پل‌ بعثت‌: در ابتداي‌ رودخانه‌ اروند و انتهاي‌ اروندكنار؛اين‌ پل‌ِ ثابت‌ در عمليات‌ والفجرِ هشت‌ توسط‌ رزمندگان‌ اسلام‌ طراحي‌و نصب‌ گرديد كه‌ نمونه‌اي‌ از خلاقيت‌ و ابتكار مهندسي‌ رزمي‌ به‌شمار مي‌رود. پل‌ بعثت‌ در محلي‌ از اروند كه‌ نهصد متر عرض‌ وحداكثر دوازده‌ متر عمق‌ دارد، با استفاده‌ از لوله‌هاي‌ فولادي‌ به‌ طول‌دوازده‌ متر و قطر يكصدو چهل‌ و دو سانتي‌متر ساخته‌ شد وبهره‌برداري‌ از آن‌ در بيست‌ و دوم‌ مهر ماه‌ 1365 آغاز شد.

 

شهر غصبه‌ (اروندكنار): در منطقه‌ي‌ اروندكنار و مقابل‌ شهر وفا كه‌توسط‌ بنياد حفظ‌ آثار و مسئولين‌ استان‌ جاده‌سازي‌ و محوطه‌سازي‌شده‌ و يادماني‌ در اين‌ محل‌ احداث‌ گرديده‌ است‌.

 

 جاده‌ي‌ آبادان‌ ـ ماهشهر: اين‌ جاده‌ در بيست‌ و سوم‌ مهر ماه‌ 1359به‌ اشتغال‌ دشمن‌ درآمد و كساني‌ كه‌ از آن‌ عبور مي‌كردند، از جمله‌شهيد تندگويان‌ (وزير نفت‌) و همراهانش‌ اسير شدند. براي‌ آزادي‌ اين‌جاده‌ دو عمليات‌ در سوم‌ آبان‌ و بيستم‌ دي‌ ماه‌ 1359 به‌ اجرا درآمد كه‌موفقيتي‌ در پي‌ نداشت‌ و به‌ نيروهاي‌ خودي‌ خسارات‌ فراواني‌ واردشد. سرانجام‌ اين‌ جاده‌ در عمليات‌ ثامن‌الائمه‌(ع) آزاد شد.

/////////////////////////////////////////

آبادان: اين‌ شهر از شهرهاي‌ مهم‌ خوزستان‌ است‌ كه‌ از روز اول‌جنگ‌ تحميلي‌، زير آتش‌ مستقيم‌ توپ‌خانه‌، ادوات‌ و حملات‌ هوايي‌عراق قرار داشت‌ و خسارات‌ سنگيني‌ به‌ منازل‌، اماكن‌ و پالايشگاه‌آبادان‌ وارد گرديد. عراق با عبور از كارون‌ و اشغال‌ جاده‌ي‌ آبادان‌ ـ اهواز و آبادان‌ ـماهشهر اين‌ شهر را به‌ محاصره‌ي‌ خود درآورد تا اين‌ كه‌ پس‌ از پيام‌حضرت‌ امام‌ خميني‌(ره) كه‌ فرمودند: «حصر آبادان‌ بايد شكسته‌ شود.»رزمندگان‌ اسلام‌ و يگان‌هاي‌ سپاه‌ و ارتش‌ اولين‌ عمليات‌ هم‌آهنگ‌خود را به‌ نام‌ ثامن‌الائمه‌(ع) در پنجم‌ مهر ماه‌ 1360 در اين‌ نقطه‌ به‌اجرا درآوردند و آبادان‌ را از محاصره‌ي‌ عراق خارج‌ نمودند.

 

 عبور از بلوار علي‌ ابن‌ ابي‌طالب‌(ع): يادآور عمليات‌ بيت‌المقدس‌ وكربلاي‌ چهار.

 

بيمارستان‌ طالقاني‌: واقع‌ در ابتداي‌ شهر آبادان‌، يادآور مجروحان‌ وامدادگران‌ جبهه‌ها.

 

 جزيره‌ي‌ مينو: واقع‌ در ضلع‌ جنوب‌ غربي‌ فرودگاه‌ آبادان‌، منطقه‌ي‌درگيري‌ رزمندگان‌ اسلام‌ با قواي‌ متجاوز كه‌ در يك‌ درگيري‌ هفتصدمتجاوز عراقي‌ در اين‌ جزيره‌ كشته‌ شدند.

 

 قاسميه‌: منطقه‌اي‌ در منتهي اليه‌ جنوبي‌ جزيره‌ي‌ آبادان‌ كه‌ حوادث‌فراواني‌ را از زمان‌ عمليات‌ والفجر هشت‌ و كربلاي‌ سه‌ به‌ يادگار دارد.در عمليات‌ والفجر هشت‌ نيروهاي‌ پيش‌تاز، غوّاصان‌ بودند و پس‌ ازآن‌ رزمندگان‌ قايق‌سوار به‌ خط‌ دشمن‌زدند. يكي‌ از نهرهاي‌ منشعب‌ ازاروندرود كه‌ قايق‌ها در آن‌ استتار شده‌ بود، نهر قاسميه‌ بود. هم‌چنين‌ درعمليات‌ كربلاي‌ سه‌ براي‌ تصرف‌ اسكله‌ي‌ العميه‌، شناورهاي‌ نفربر وتوپ‌دار خودي‌ از اين‌ نهر به‌ سوي‌ خليج‌فارس‌ رفتند و نيز قرارگاه‌ نوح‌كه‌ فرماندهي‌ عمليات‌ را به‌ عهده‌ داشت‌ در اين‌ منطقه‌ مستقر بود.

 

ايستگاه‌ 7 و 12 آبادان‌: محل‌ درگيري‌ شديد رزمندگان‌ اسلام‌با بعثيون‌

 

 پالايشگاه‌ آبادان‌: منطقه‌اي‌ كه‌ از ابتداي‌ جنگ‌ تحميلي‌ موردحملات‌ هوايي‌ و توپ‌خانه‌هاي‌ عراقي‌ قرار گرفت‌ و خسارات‌سنگيني‌ به‌ آن‌ وارد شد. ديوارهاي‌ پليتي‌ ضلع‌ شمالي‌ پالايشگاه‌ كه‌آثار تركش‌هاي‌ فراوان‌ آن‌ نمايان‌ است‌، و اتاق فرمان‌ پالايشگاه‌ (گيت‌18) كه‌ تا پايان‌ جنگ‌ تحميلي‌ به‌ عنوان‌ پدافند غير عامل‌ حفظ‌ شد، ازبقاياي‌ دوران‌ جنگ‌ در اين‌ پالايشگاه‌ است‌.

 

ساختمان‌ جهاد سازندگي‌ : محل‌ شهادت‌ اعضاي‌ شوراي‌ جهادسازندگي‌آبادان‌ كه‌ در زمان‌ جنگ‌ تحميلي‌ مورد حمله‌ي‌ هوايي‌ قرارگرفت‌.

 

 كوي‌ ذوالفقاري‌: يادآور حماسه‌هاي‌ رزمندگان‌ اسلام‌ در برابرمتجاوزين‌ عراقي‌ كه‌ با عبور از رودخانه‌ي‌ بهمن‌شير قصد اشغال‌ كامل‌آبادان‌ را داشتند. شهيد درياقلي‌، پيرمرد آباداني‌، پس‌ از مشاهده‌ي‌عراقي‌ها در انتهاي‌ كوي‌ ذوالفقاري‌ خود را به‌ رزمندگان‌ اسلام‌ رسانيد وخبر عبور عراقيها را از بهمن‌شير اعلام‌ نمود. بدين‌ جهت‌ تنديسي‌ به‌نام‌ پيك‌ شهادت‌ در ابتداي‌ كوي‌ ذوالفقاري‌ نصب‌ گرديده‌ است‌.

 

 كتابخانه‌ي‌ شهيد حداد عادل‌: واقع‌ در كوي‌ ذوالفقاري‌ كه‌ تنديس‌ آن‌شهيد نيز در اين‌ كتاب‌خانه‌ نصب‌ شده‌ است‌.

 

 تانك‌ فارم‌هاي‌ آبادان‌: واقع‌ در مدخل‌ خروجي‌ آبادان‌ به‌ اروند كناركه‌ بر اثر حملات‌ هوايي‌ عراق نابود گرديد.

/////////////////////////////////////////////////////////////////////

مسجد جامع‌ خرمشهر: نقطه‌ي‌ اصلي‌ مقاومت‌ سي‌ و پنج‌ روزه‌ي‌رزمندگان‌ اسلام‌ و يادآور فتح‌ و پيروزي‌ عمليات‌هاي‌ بيت‌المقدس‌ وخرمشهر در طول‌ سي‌ و پنج‌ روز مقاومت‌، مركز فرماندهي‌ و ستادنيروهاي‌ مردمي‌ بود، هم‌آهنگي‌ها در آن‌ جا صورت‌ مي‌گرفت‌؛ تبادل‌اخبار، تجهيز، تسليح‌ و آموزش‌ رزمندگان‌، مداواي‌ اورژانسي‌مجروحين‌ و نگه‌داري‌ موقت‌ شهدا. در مقابل‌ مسجد جامع‌ خرمشهر،ميدان‌ بزرگي‌ براي‌ تجمعات‌ و برگزاري‌ مراسم‌هاي‌ دفاع‌ مقدس‌ توسط‌بنياد حفظ‌ آثار و ارزشهاي‌ دفاع‌ مقدس‌ احداث‌ شده‌ است‌.

 

پادگان‌ دژ: در طرح‌هاي‌ نظامي‌ قبل‌ از انقلاب‌ پيش‌بيني‌ شده‌ بودكه‌ در صورت‌ حمله‌ي‌ عراق به‌ خوزستان‌، دژهاي‌ مرزي‌ عمليات‌تأخيري‌ انجام‌ مي‌دهند تا فرصت‌ لازم‌ براي‌ حضور لشگرهاي‌ نيروي‌زميني‌ ارتش‌ به‌ دست‌ آيد. به‌ همين‌ منظور در پادگان‌ دژ كه‌ فرماندهي‌پاسگاه‌هاي‌ دژ را نيز بر عهده‌ داشت‌، سلاح‌ و مهمات‌ كافي‌ براي‌ يك‌مقاومت‌ چهل‌ و هشت‌ ساعته‌ ذخيره‌ شده‌ بود؛ اما پس‌ از هجوم‌ ارتش‌عراق از اين‌ تجهيزات‌ استفاده‌ي‌ بهينه‌ نشد و در حالي‌ كه‌ مدافعان‌خرمشهر در مضيقه‌ي‌ شديد بودند، سلاح‌ و مهمات‌ لازم‌ در اختيار آنان‌قرار نگرفت‌ تا آن‌ كه‌ پادگان‌ دژ در بيست‌ و سوم‌ مهر ماه‌ 1359 سقوط‌كرد و سلاح‌هاي‌ باقي‌مانده‌ در پادگان‌ به‌ غارت‌ رفت‌.

 

گلزار شهداي‌ خرمشهر: يادآور شهداي‌ گمنام‌ و مظلوم‌ خرمشهر. مدرسه‌ي‌ دريابُد پارسايي‌ و دورقي‌: كه‌ در ابتداي‌ تجاوز عراق موردحمله‌ي‌ هوايي‌ قرار گرفت‌ و تعداد زيادي‌ دانش‌آموز خرمشهري‌، شهيدو مجروح‌ شدند.

 

كوي‌ طالقاني‌ خرمشهر: يادآور حماسه‌آفريني‌هاي‌ رزمندگان‌ درمقاومت‌ سي‌ و پنج‌ روز اول‌ جنگ‌.

 

 بندر و گمرك‌: بندر و گمرك‌ خرمشهر از مهم‌ترين‌ بنادر كشور قبل‌از جنگ‌ بود. ارتش‌ عراق در وضعيتي‌ هجوم‌ خود را آغاز كرد كه‌ گمرك‌خرمشهر مملو از اجناس‌ بود كه‌ تمامي‌ اجناس‌ آتش‌ گرفته‌، يا به‌غارت‌ رفت‌.

 

مركز فرهنگي‌ دفاع‌ مقدس‌ خرمشهر: (موزه‌ي‌ جنگ‌) واقع‌ در مقابل‌رود كارون‌ و جنب‌ مخابرات‌؛ توسط‌ بنياد حفظ‌ آثار و ارزش‌هاي‌ دفاع‌مقدس‌ مرمّت‌، بازسازي‌ و احداث‌ شده‌ است‌ و گوياي‌ بسياري‌ ازوقايع‌ مقاومت‌، اشغال‌، آزادسازي‌ و بازسازي‌ خرمشهر و داراي‌ آثاري‌ارزنده‌ و زيبا از دفاع‌ مقدس‌ همراه‌ با معرفي‌ شهداي‌ گران‌ قدر خرمشهرمي‌باشد.

 

 پل‌ خرمشهر (پل‌ استقامت‌): اين‌ پل‌ روي‌ كارون‌ (بزرگ‌ترين‌ رودايران‌) احداث‌ شده‌ و شمال‌ و جنوب‌ خرمشهر را به‌ هم‌ وصل‌ مي‌كند،616 متر طول‌ و 8 متر عرض‌ دارد. تاريخي‌ پرالتهاب‌ و دردآور از دفاع‌و مقاومت‌ را در دل‌ دارد. توسط‌ دشمن‌ منهدم‌ و ويران‌ شد امّا بعد ازجنگ‌، توسط‌ سربازان‌ سازندگي‌ كشورمان‌ بازسازي‌ و احداث‌ گرديده‌است‌.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

شلمچه‌: منطقه‌ي‌ مرزي‌ شلمچه‌، در منتهي اليه‌ غرب‌ خرمشهرواقع‌ شده‌ است‌. از جنوب‌ و غرب‌ به‌ عراق وصل‌ است‌ و خودش‌ دريك‌ زاويه‌ي‌ قائمه‌اي‌ كه‌ بدين‌ شكل‌ ساخته‌ شده‌، قرار گرفته‌ است‌.دشت‌ شلمچه‌ تا عمق‌ خاك‌ عراق ادامه‌ دارد. به‌ ادامه‌ي‌ شلمچه‌ در آن‌طرف‌ مرز، شلمچه‌ي‌ عراق مي‌گويند. جزاير مجنون‌ (خيبر)، كانال‌هاي‌زوجي‌ و پرورش‌ ماهي‌ و نهرهاي‌ جاسم‌ و دوعيجي‌ در شلمچه‌ي‌عراق واقع‌ است‌. محور اصلي‌ تهاجم‌ ارتش‌ عراق به‌ سمت‌ خرمشهر وشرق كارون‌، شلمچه‌ بود. عراق توانست‌ با اعزام‌ چندين‌ لشكرمكانيزه‌، پياده‌ و زرهي‌، پس‌ از سي‌ و پنج‌ روز جنگ‌، خرمشهر رااشغال‌ كند و با عبور از رودخانه‌ي‌ كارون‌، خود را به‌ جاده‌ي‌ آبادان‌ ـماهشهر برساند. دشمن‌ در سال‌ 1364 به‌ دنبال‌ مشاهده‌ي‌ پيش‌روي‌هاي‌ رزمندگان‌اسلام‌، به‌ فكر ايجاد مانعي‌ غير قابل‌ عبور براي‌ نيروهاي‌ اسلام‌ افتاد؛بنابراين‌ پيرو تدابير پدافندي‌ خود، در شمال‌ جزيره‌ي‌ بوارين‌، آب‌زيادي‌ را در زميني‌ به‌ وسعت‌ هفتاد و پنج‌ كيلومتر مربع‌، رها ساخت‌.آب‌ گرفتگي‌ فوق، توسط‌ كانالي‌ به‌ عرض‌ دو كيلومتر از سمت‌ پاسگاه‌زيد، از طريق‌ هور العظيم‌ تغذيه‌ مي‌شد. عمق‌ آب‌ گرفتگي‌ شلمچه‌ درزمان‌ جنگ‌ با توجه‌ به‌ كنترل‌ آن‌ توسط‌ دشمن‌، حداكثر به‌ يكصدوهفتاد سانتي‌متر مي‌رسيد كه‌ بدين‌ ترتيب‌ درياچه‌اي‌ مصنوعي‌ با عمق‌كم‌ كه‌ پيشروي‌ قايق‌ و غواص‌ در آن‌ نيز با مشكلاتي‌ همراه‌ بود، ايجادكرده‌ بود. از ديگر مواضع‌ پدافندي‌ دشمن‌، كانال‌ زوجي‌ بود؛ كانال‌ دورديفه‌اي‌ به‌ طول‌ تقريبي‌ هشت‌ كيلومتر و عرض‌ چهل‌ متر و شامل‌ دوشاخه‌ي‌ بيست‌ متري‌ كه‌ به‌ فاصله‌ي‌ چهار متر از يكديگر قرارگرفته‌اند. كانال‌ زوجي‌ تقريباً شمالي‌ ـ جنوبي‌ است‌ كه‌ از يك‌ طرف‌ به‌كانال‌ ماهي‌گيري‌ و از سمت‌ ديگر به‌ اروند متصل‌ مي‌باشد. دژ مرتفعي‌با مواضع‌ مثلثي‌ شكل‌، غرب‌ كانال‌ را بر شرق آن‌ مسلط‌ ساخته‌ است‌.داخل‌ مثلثي‌ها مواضع‌ ديگري‌ شبيه‌ به‌ مثلث‌ تعبيه‌ شده‌ است‌.مواضع‌مثلثي‌، پيش‌رفته‌ترين‌ طرح‌ پدافندي‌ بود كه‌ توسط‌ اسراييل‌ طرح‌ريزي‌و در اختيار صدام‌ قرار داده‌ شد. ايجاد مواضع‌ مثلثي‌ در اين‌ نقطه‌ باعث‌شد كه‌ قوت‌ خطوط‌ پدافندي‌ در اين‌ منطقه‌ استحكام‌ بيش‌تري‌ نسبت‌به‌ تمام‌ خطوط‌ پدافندي‌ عراق داشته‌ باشد. عمليات‌ كربلاي‌ پنج‌ كه‌ مهم‌ترين‌ عمليات‌ ايران‌ است‌، در اين‌منطقه‌ انجام‌ شد و ماشين‌ جنگي‌ عراق نابود شده‌، يگان‌هاي‌ زيادي‌ ازآن‌ منهدم‌ گرديدند و بيش‌ از چهل‌ و پنج‌ هزار نفر از عراقي‌ها كشته‌ وزخمي‌ شدند. پس‌ از عمليات‌ كربلاي‌ پنج‌ آثار باقي‌مانده‌ از شهدا درمحل‌ يادمان‌ شهداي‌ شلمچه‌ جمع‌آوري‌ شد كه‌ زيارتگاه‌ ميليون‌ها نفردر طول‌ سال‌هاي‌ اخير شده‌ است‌. حضور پرشور مقام‌ معظم‌ رهبري‌ درتاريخ‌ هشتم‌ مهر ماه‌ 1378 در مشهد شهيدان‌ شلمچه‌، نورانيّت‌ خاصي‌به‌ اين‌ منطقه‌ داد و بنا به‌ دستور معظم‌له‌ مقرر شد يادمان‌ شهداي‌شلمچه‌ و فضاهاي‌ موردنياز و جاده‌هاي‌ ضروري‌، طراحي‌ و اجراشود.

 

 

 

 منطقه‌ي‌ عملياتي‌ كربلاي‌ پنج‌ شامل‌ نقاط‌ زير است‌:

 

- پل‌ نو خرمشهر واقع‌ در ابتداي‌ جاده‌ي‌ خرمشهر ـ شملچه‌، محل‌ايست‌ و بازرسي‌ فعلي‌، نقطه‌ي‌ اصلي‌ مقاومت‌ رزمندگان‌ اسلام‌ ومحور اصلي‌ تهاجم‌ عراق به‌ خرمشهر؛

 

ـ نهر خين‌ در زير پل‌ نو؛ ـ شهرك‌ ولي‌عصر (عج‌)، واقع‌ در ضلع‌ جنوبي‌ جاده‌ي‌ شلمچه‌،جنب‌ نهر و پاسگاه‌ خين‌؛

 

 ـ شهرك‌ ابوالخصيب‌ عراق،

 

ـ پتروشيمي‌ بصره‌، شط‌ العرب‌ صغيرو كبير (مقابل‌ پتروشيمي‌ و ابوالخصيب‌)، جزيره‌ي‌ بوبيان‌؛

 

 ـ دژ مرزي‌ ايران‌ و عراق به‌ عنوان‌ نقطه‌ي‌ مرز بين‌المللي‌؛

 

ـ پاسگاه‌ مرزي‌ ايران‌ و عراق در شلمچه‌ در فاصله‌ي‌ هفتصد متري‌يادمان‌ شهداي‌ شلمچه‌ كه‌ در عمليات‌ كربلاي‌ پنج‌ به‌ سه‌ راهي‌ امام‌رضا(ع) معروف‌ بود؛

 

ـ نقطه‌ي‌ اصلي‌ قتلگاه‌ شهداي‌ شلمچه‌ كه‌ بنا به‌ دستور مقام‌معظم‌رهبري‌ و فرماندهي‌ كل‌ قوا، بناي‌ يادبودي‌ توسط‌ آستان‌ قدس‌رضوي‌ در اين‌ مكان‌ احداث‌ خواهد شد. ضمن‌ آن‌ كه‌ هشت‌ شهيدگمنام‌ كه‌ توسط‌ كميته‌ي‌ تفحص‌ شهدا به‌ دست‌ آمده‌اند در اين‌ مكان‌دفن‌ هستند.

///////////////////////////////////////////////////////////////////

جنگل‌ و روستاي‌ دب‌ّ حردان‌: حد نهايي‌ تجاوز عراق واقع‌ در كيلومترپنج‌ جاده‌ي‌ اهواز ـ خرمشهر. در اين‌ نقطه‌ ستون‌ يادبودي‌ به‌ همراه‌سكوي‌ تانك‌ احداث‌ گرديده‌ است‌.

 

سيدطاهر: واقع‌ در كيلومتر 22 جاده‌ي‌ اهواز ـ خرمشهر، خط‌ مقدم‌ايران‌ و عراق تا قبل‌ از عمليات‌ بيت‌المقدس‌ و ابتداي‌ محور شمالي‌عمليات‌ بيت‌المقدس‌. دشمن‌ متجاوز پس‌ از عقب‌ نشيني‌ اجباري‌ ازدُب‌ّ حردان‌ از ابتداي‌ جنگ‌ تا عمليات‌ بيت‌ المقدس‌ در اين‌ نقطه‌مستقر بود و رزمندگان‌ اسلام‌ در ضلع‌ شمال‌ شرقي‌ سيدطاهر خط ‌پدافندي‌ معروف‌ به‌ خط‌ نورد تشكيل‌ داده‌ بودند.

 

 جاده‌ي‌ صاحب‌ الزمان‌: واقع‌ در كيلومتر 29 جاده‌ي‌ اهواز ـ خرمشهر.اين‌ جاده‌ در عمليات‌ خيبر احداث‌ گرديد و رزمندگان‌ اسلام‌ براي‌رسيدن‌ به‌ جزاير مجنون‌ و شط‌ علي‌ از اين‌ جاده‌ عبور مي‌كردند وقرارگاه‌ خاتم‌ الانبيا(ص)در ضلع‌ شمالي‌ ابتداي‌ جاده‌ي‌ صاحب‌الزمان‌(عج) قرار داشت‌.

 

 پادگان‌ حميد: واقع‌ در كيلومتر 41؛ اين‌ پادگان‌ به‌ اشغال‌ متجاوزين‌درآمد و در عمليات‌ بيت‌المقدس‌ هنگام‌ فرار و عقب‌ نشيني‌ به‌ كلّي‌منهدم‌ گرديد.

 

تقاطع‌ جاده‌ي‌ جفير ـ خرمشهر و اهواز: جاده‌ي‌ جفير به‌ سمت‌ منطقه‌ي‌عملياتي‌ خيبر و بدر قرار دارد. نقاط‌ اين‌ مسير عبارت‌اند از: ـ دژ احداث‌ شده‌ در اول‌ جاده‌ي‌ سه‌ كيلومتري‌ پادگان‌ حميد، براي‌ايجاد سد دفاعي‌ در زمان‌ جنگ‌؛ ـ پاسگاه‌ برزگر، محل‌ قرارگاه‌هاي‌ تاكتيكي‌ مختلف‌؛ ـ سه‌ راهي‌ فتح‌؛ ـ موانع‌ و ميادين‌ مين‌ و سيم‌هاي‌ خاردار؛ ـ منطقه‌ي‌ هورالعظيم‌؛ كه‌ پل‌ خيبر و جاده‌ي‌ سيدالشهدا(ع) به‌طول‌ سيزده‌ كيلومتر در هورالعظيم‌ در زمان‌ عمليات‌ خيبر احداث‌گرديد؛ ـ شط‌ علي‌، پد قايق‌هاي‌ به‌ كار گرفته‌ شده‌ در عمليات‌ خيبر ويادآور حماسه‌هاي‌ عمليات‌ آبي‌ ـ خاكي‌ رزمندگان‌ اسلام‌؛ ـ بيمارستان‌ صحرايي‌ امام‌ رضا(ع) كه‌ در عمليات‌ خيبر و بدرمورد استفاده‌ قرار گرفت‌؛ ـ ايستگاه‌ صلواتي‌ جفير در تقاطع‌ پاسگاه‌ برزگر ـ جفير.

 

طلاييه‌: يكي‌ از محورهاي‌ اصلي‌ حمله‌ي‌ عراق در روزهاي‌ اول‌جنگ‌ (31/6/59) محور نشوه‌، طلاييه‌، كوشك‌ ـ اهواز بود و دشمن‌توانست‌ از اين‌ محور خود را تا بيست‌ كيلومتري‌ اهواز برساند. طلاييه‌تا پايان‌ جنگ‌ در اشغال‌ جنگ‌ باقي‌ ماند. در عمليات‌ خيبر، نبردسنگيني‌ در اين‌ محور به‌ وقوع‌ پيوست‌؛ اما مواضع‌ دشمن‌ در طلاييه‌فرو نريخت‌. عراق مجهزترين‌ و بيش‌ترين‌ موانع‌ و استحكامات‌ خودرا شامل‌ انواع‌ دژ، ميادين‌ مين‌، تله‌هاي‌ انفجاري‌، سنگرهاي‌ بتوني‌ وسيم‌هاي‌ خاردار را در منطقه‌ ايجاد نمود و تصور نمي‌كرد كه‌ رزمندگان‌بتوانند از اين‌ همه‌ موانع‌ و استحكامات‌ عبور نمايند و خود را تانزديكي‌ پد شرقي‌ جزاير مجنون‌ و پل‌ نشوه‌ برسانند. قابل‌ توجه‌ است‌كه‌ بسياري‌ از سنگرها و موانع‌ عراق هم‌ چنان‌ باقي‌ مانده‌ و كميته‌ي‌تفحص‌ شهدا نيز در اين‌ منطقه‌ پيكرهاي‌ مطهر زيادي‌ را كشف‌ كرده‌است‌. يادمان‌ و حسينيه‌ي‌ شهداي‌ گمنام‌، محلي‌ براي‌ زيارت‌ مردم‌شهيدپرور و جوانان‌ شده‌ است‌.

 

 نقاط‌ مهم‌ منطقه‌ طلاييه‌ عبارتند از: ـ پل‌ نشوه‌ ـ پد شرقي‌ جزاير مجنون‌ ـ انواع‌ دژ، ميادين‌ مين‌، تله‌هاي‌ انفجاري‌، سنگرهاي‌ بتوني‌، موانع‌خورشيدي‌، سيم‌ خاردار ـ طلاييه‌ قديم‌ و طلاييه‌ جديد ـ حسينيه‌ي‌ شهداي‌ گمنام‌

 

 ايستگاه‌ راه‌ آهن‌ حميد: جنب‌ پادگان‌ حميد، واقع‌ در كيلومتر 40جاده‌ي‌ اهواز ـ خرمشهر. يادآور بمباران‌ هوايي‌ قطار حامل‌ مهمات‌،هم‌ زمان‌ با عمليات‌ كربلاي‌ پنج‌ (واگن‌هاي‌ منهدم‌ شده‌ هم‌ چنان‌ درايستگاه‌ موجود است‌).

 

بخشي‌ از خاكريز به‌ جامانده‌: در حاشيه‌ي‌ راه‌آهن‌ و جاده‌ي‌ اهواز ـخرمشهر حدفاصل‌ پادگان‌ حميد تا ايستگاه‌ حسينيه‌.

 

منطقه‌ي‌ عملياتي‌ كوشك‌: واقع‌ در كيلومتر 62 جاده‌ي‌ اهواز ـخرمشهر، يكي‌ از محورهاي‌ هجوم‌ ارتش‌ متجاوز عراق از نشوه‌،كوشك‌ به‌ سمت‌ جاده‌ و شهر اهواز بود كه‌ تا بيست‌ كيلومتري‌ اين‌ شهرپيشروي‌ كردند. اين‌ منطقه‌ پس‌ از عمليات‌ بيت‌المقدس‌ يكي‌ ازمناطق‌ پدافندي‌ و محور شمالي‌ در عمليات‌ رمضان‌ بود.

 

جاده‌ي‌ شهيد شاه‌ حسيني‌: واقع‌ در كيلومتر 72 جاده‌ي‌ اهواز ـخرمشهر. اين‌ جاده‌ به‌ طول‌ چهارده‌ كيلومتر حدفاصل‌ كوشك‌ ومنطقه‌ي‌ زيد به‌ سمت‌ منطقه‌ي‌ عملياتي‌ رمضان‌ قرار دارد و پس‌ ازعبور از دژ نيروي‌ زميني‌ ارتش‌ جمهوري‌ اسلامي‌ ايران‌، به‌ دژ مرزي‌ايران‌ و عراق مي‌رسد. كميته‌ي‌ تفحص‌ شهدا در اين‌ منطقه‌ فعال‌ است‌و تاكنون‌ تعداد زيادي‌ از شهداي‌ عمليات‌ رمضان‌ را به‌ دست‌ آورده‌اند.در كنار دژ جمهوري‌ اسلامي‌، دوازده‌ شهيد گمنام‌ به‌ خاك‌ سپرده‌ شده‌است‌ و يادمان‌ شهداي‌ گمنام‌ نيز در حال‌ احداث‌ مي‌باشد.

 

 ايستگاه‌ حسينيه‌: واقع‌ در كيلومتر 79 جاده‌ي‌ اهواز ـ خرمشهر. اين‌ايستگاه‌ به‌ هم‌راه‌ ديگر نقاط‌ اين‌ منطقه‌ از ابتداي‌ جنگ‌ تحميلي‌ به‌اشغال‌ عراق در آمد و در مرحله‌ي‌ اول‌ عمليات‌ بيت‌المقدس‌ آزادگرديد و پس‌ از آن‌ تا پايان‌ جنگ‌ محل‌ استقرار نيروهاي‌ پشتيباني‌ وجهاد سازندگي‌ بود.

 

تقاطع‌ جاده‌ي‌ زيد ـ شهيد شركت‌: واقع‌ در كيلومتر 80 جاده‌ اهواز ـخرمشهر؛ جاده‌ي‌ سمت‌ راست‌ (ضلع‌ غربي‌ تقاطع‌) به‌ سمت‌ پاسگاه‌زيد و منطقه‌ي‌ عملياتي‌ رمضان‌ متصل‌ مي‌گردد. رزمندگان‌ اسلام‌ درعمليات‌ رمضان‌ تا عمق‌ ده‌ كيلومتر خاك‌ عراق و پاسگاه‌ زيد عراق پيشروي‌ كردند. خط‌ پدافندي‌ رزمندگان‌ اسلام‌ تا پايان‌ جنگ‌ در آن‌نقطه‌ بود. جاده‌ي‌ زيد يكي‌ از محورهاي‌ مرحله‌ي‌ سوم‌ عمليات‌بيت‌المقدس‌ بود. جاده‌ي‌ سمت‌ چپ‌ (ضلع‌ شرقي‌ تقاطع‌) به‌ سمت‌دارخوين‌ مي‌رود و قرارگاه‌ كربلا و بيمارستان‌ صحرايي‌ امام‌ حسين‌(ع)در اين‌ جاده‌ قرار دارد.

 

جاده‌ي‌ شهيد صفوي‌: واقع‌ در كيلومتر 106 جاده‌ي‌ اهواز خرمشهر؛جاده‌ي‌ شهيد صفوي‌ محور اصلي‌ عمليات‌ كربلاي‌ پنج‌ بود و قرارگاه‌خاتم‌ الانبيا(ص)در اين‌ جاده‌ قرار داشت‌. پس‌ از عمليات‌ كربلاي‌ پنج‌و تثبيت‌ منطقه‌ي‌ شلمچه‌، قرارگاه‌ مهندسي‌ صراط‌ در اين‌ جاده‌ مستقرگرديد. فرمانده‌ قرارگاه‌ مهندسي‌ صراط‌، شهيد محسن‌ صفوي‌ در عمليات‌كربلاي‌ پنج‌ و در اين‌ محور به‌ شهادت‌ رسيد و گردان‌ بهبهان‌ هم‌ در اين‌جاده‌ مورد حمله‌ي‌ شيميايي‌ عراق قرار گرفت‌ و تعدادي‌ از رزمندگان‌بهبهاني‌ به‌ شهادت‌ رسيدند كه‌ در سال‌ 1378 به‌ همت‌ خانواده‌هاي‌آن‌ها، يادمان‌ و تابلويي‌ در آن‌ منطقه‌ نصب‌ گرديده‌ است‌.

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////

هويزه‌: شهري‌ كه‌ در همان‌ ابتداي‌ جنگ‌ تحميلي‌، مثل‌ خرمشهرصد در صد ويران‌ شد. دانشجويان‌ رزمنده‌اي‌ كه‌ آن‌ روز در هويزه‌مي‌جنگيدند وقتي‌ در محاصره‌ي‌ كامل‌ قرار گرفتند، تا آخرين‌ نفر وقطره‌ي‌ خون‌ ايستادگي‌ كردند و به‌ شهادت‌ رسيدند؛ اما تا بازپس‌گيري‌اين‌ نقطه‌، بدن‌ مطهرشان‌ مثل‌ آقا و مولايشان‌ امام‌ حسين‌(ع) روي‌زمين‌ ماند. پيكر شصت‌و هفت‌ تن‌ از اين‌ شهدا شناسايي‌ گشته‌ و دراين‌ منطقه‌ به‌ خاك‌ سپرده‌ شد. به‌ كربلاي‌ هويزه‌؛ شهر شهيدان‌ بي‌كفن‌ وشهر مظلوم‌ نيز مي‌گفتند. تنها آثار باقي‌ مانده‌ از شهر، قدم‌گاه‌ حضرت‌ عباس‌(ع)، يك‌ساختمان‌ در مقابل‌ و مقداري‌ از خرابي‌هاي‌ چند ساختمان‌ است‌ كه‌اين‌ قدم‌گاه‌ اخيراً بازسازي‌ شده‌، محل‌ زيارت‌ رزمندگان‌ و مردم‌ گرديده‌است‌. منبع‌ سوراخ‌ شده‌ در نزديكي‌ قدم‌گاه‌ و هم‌چنين‌ چند دستگاه‌تانك‌ منهدم‌ شده‌ي‌ دشمن‌، كنار رودخانه‌ روي‌ سكو مستقر شده‌ است‌كه‌ آثار ديگري‌ از جنايات‌ عراق است‌. امام‌ خميني‌(ره): همين‌ تربت‌ پاك‌ شهيدان‌ است‌ كه‌ تا قيامت‌ مزارعاشقان‌ و عارفان‌ و دلسوختگان‌ و دارالشفاي‌ آزادگان‌ خواهد بود.

 

 ارتفاعات‌ اللّه‌ اكبر: اين‌ ارتفاعات‌ در شمال‌ سوسنگرد و رود كرخه‌ وحدفاصل‌ سوسنگرد تا نزديكي‌هاي‌ بستان‌ قرار دارد (سمت‌ راست‌جاده‌ي‌ سوسنگرد به‌ بستان‌) ارتش‌ عراق پس‌ از عبور از محور چزابه‌ واشغال‌ بستان‌ و سوسنگرد، اين‌ ارتفاعات‌ را هم‌ به‌ اشغال‌ خود در آوردو پس‌ از آزادسازي‌ سوسنگرد توسط‌ رزمندگان‌ اسلام‌، دشمن‌ مواضع‌و نيروهاي‌ خود را در اين‌ ارتفاعات‌ افزايش‌ داد. ارتفاعات‌ الله‌ اكبر درعمليات‌ امام‌ علي(ع) در تاريخ‌ سي‌ و يكم‌ ارديبهشت‌ 1360 توسط‌رزمندگان‌ اسلام‌ آزاد گرديد.

 

منطقه‌ي‌ عملياتي‌ طريق‌ القدس‌: عمليات‌ طريق‌ القدس‌ در بامدادهشتم‌ آذر 1360 با رمز مقدس‌ يا حسين‌(ع) توسط‌ يگان‌هاي‌ ارتش‌،سپاه‌، بسيج‌ و جهاد سازندگي‌ از غرب‌ سوسنگرد و حوالي‌ روستاي‌دهلاويه‌ آغاز شد و تا تنگه‌ي‌ چزابه‌ ادامه‌ يافت‌. در اين‌ عمليات‌ششصدو پنجاه‌ كيلومتر مربع‌ از خاك‌ مقدس‌ جمهوري‌ اسلامي‌ ايران‌به‌ همراه‌ هفتاد روستا، پنج‌ پاسگاه‌ و تنگه‌ي‌ مهم‌ چزابه‌، رودخانه‌ي‌كرخه‌، پل‌ سابله‌ و شهر بستان‌ آزاد گرديد.

 

روستاي‌ ابوحميزه‌: واقع‌ در جاده‌ي‌ سوسنگرد ـ بستان‌، نرسيده‌ به‌دهلاويه‌، محل‌ مقاومت‌ رزمندگان‌ ستاد جنگ‌هاي‌ نامنظم‌ و محل‌اولين‌ مجروحيت‌ شهيد چمران‌.

 

 روستاي‌ برديه‌: بعد از ابوحميزه‌، محل‌ قرارگاه‌ مشترك‌ سپاه‌ وارتش‌ در عمليات‌ طريق‌ القدس‌.

 

 روستاي‌ رفيه‌: اين‌ روستا در زمان‌ تجاوز عراق با خاك‌ يك‌سان‌گرديد. و نمونه‌اي‌ از منش‌ و خوي‌ تخريب‌ و منهدم‌ سازي‌ دشمن‌است‌.

 

 دهلاويه‌: روستايي‌ است‌ در غرب‌ سوسنگرد؛ خط‌ مقدم‌رزمندگان‌ ستاد جنگ‌هاي‌ نامنظم‌ و محل‌ مجروحيت‌ دكتر مصطفي‌چمران‌ كه‌ منجر به‌ شهادت‌ اين‌ سردار سرافراز اسلام‌ گرديد. مدافعان‌دهلاويه‌ ده‌ روز سرسختانه‌ در برابر دشمن‌ مقاومت‌ كردند تا اينكه‌ دربيست‌ و چهارم‌ آبان‌ ماه‌ 1359 توان‌ مقاومت‌ باقي‌ نماند و دشمن‌ بااشغال‌ دهلاويه‌ خود را به‌ سوسنگرد رساند. پس‌ از آزادي‌ سوسنگردچندبار براي‌ آزادي‌ دهلاويه‌ اقدام‌ شد و سرانجام‌ در تاريخ‌ بيست‌ وهفتم‌ شهريور ماه‌ 1360 در عملياتي‌ به‌ نام‌ آيت‌اللّه‌ مدني‌ (اولين‌ شهيدمحراب‌) دهلاويه‌ آزاد شد. بنياد حفظ‌ آثار و ارزش‌هاي‌ دفاع‌ مقدس‌، براي‌ زنده‌ نگه‌داشتن‌ يادو خاطره‌ي‌ شهيد چمران‌ و سرداران‌ و رزمندگان‌ ستاد جنگ‌هاي‌نامنظم‌ و شهداي‌ دشت‌ آزادگان‌ يادماني‌ را در اين‌ منطقه‌ طراحي‌ واحداث‌ نموده‌ است‌.

 

پل‌ سابله‌: پلي‌ است‌ روي‌ رودخانه‌ي‌ سابله‌ كه‌ سوسنگرد را به‌بستان‌ وصل‌ مي‌كند. دشمن‌ يك‌ هفته‌ پس‌ از تصرف‌ بستان‌ در بيست‌و هشتم‌ مهر ماه‌ 1359 اين‌ پل‌ را اشغال‌ كرد؛ اما در عمليات‌طريق‌القدس‌ آزاد شد. پل‌ سابله‌ نقطه‌ي‌ مقاومت‌ زرهي‌ دشمن‌ در عمليات‌ طريق‌ القدس‌و جنگ‌ تانك‌ به‌ تانك‌ رزمندگان‌ اسلام‌ است‌ كه‌ منجر به‌ انهدام‌ چندين‌دستگاه‌ تانك‌ دشمن‌ گرديد. آثار زرهي‌ دشمن‌ در كنار پل‌ سابله‌ هنوزباقي‌ است‌.

 

گلستان‌ زينب‌: نام‌ دشتي‌ است‌ بين‌ راه‌ سوسنگرد ـ بستان‌، بعد ازپل‌ سابله‌. آرامگاه‌ بيش‌ از بيست‌ تن‌ از خواهران‌ شهيدي‌ كه‌، حسب‌نقل‌، در هجوم‌ دشمن‌ بعثي‌ به‌ شهر مظلوم‌ بستان‌ در استان‌ خوزستان‌ به‌طرزي‌ فجيع‌ و ناجوان‌ مردانه‌ به‌ شهادت‌ رسيده‌اند و به‌ طور پراكنده‌ دراين‌ محل‌ دفن‌ شده‌اند.

 

بيمارستان‌ صحرايي‌ امام‌ حسن‌(ع): واقع‌ در شمال‌ شرقي‌ پل‌ سابله‌ وبين‌ پل‌ و شهر بستان‌ قرار دارد. اين‌ بيمارستان‌ در سال‌هاي‌ پاياني‌جنگ‌ تحميلي‌ توسط‌ سپاه‌ طراحي‌ و احداث‌ گرديد و مجروحين‌مناطق‌ فكه‌، چزابه‌ و جزاير مجنون‌ به‌ اين‌ بيمارستان‌ منتقل‌ مي‌شدند.

 

شهر بستان‌: از شهرهاي‌ استان‌ خوزستان‌ است‌ كه‌ در ابتداي‌جنگ‌ به‌ اشغال‌ عراق درآمد. دشمن‌ با عبور از تنگه‌ي‌ چزابه‌ به‌ قصدرسيدن‌ به‌ اهواز، در چهارم‌ مهر ماه‌ 1359 شهر بستان‌ را به‌ اشغال‌ خوددرآورد كه‌ در عمليات‌ شهيد غيور اصلي‌ در هشتم‌ مهر ماه‌ 1359 آزادگرديد؛ ولي‌ مجدداً در بيست‌و يكم‌ مهر 1359 به‌ اشغال‌ عراق درآمد وتا عمليات‌ طريق‌القدس‌ در اختيار دشمن‌ قرار داشت‌ در عمليات‌طريق‌القدس‌ در دهم‌ آذر ماه‌ 1360 بستان‌ براي‌ هميشه‌ به‌ دست‌رزمندگان‌ اسلام‌ آزاد شد و به‌ آغوش‌ ميهن‌ اسلامي‌ بازگشت‌. مسجد جامع‌ بستان‌ محل‌ تجمع‌ رزمندگان‌ اسلام‌ و محل‌ برگزاري‌مراسم‌هاي‌ عرفاني‌ بود. اولين‌ نانوايي‌ صلواتي‌ جنب‌ مسجد جامع‌ ازنقاط‌ مهم‌ و به‌ يادماندني‌ اين‌ شهر محسوب‌ مي‌شود.

 

 تنگه‌ي‌ چزابه‌: اين‌ تنگه‌ در شمال‌ غربي‌ بستان‌ و در مسير جاده‌اي‌كه‌ از مرز به‌ طرف‌ بستان‌ كشيده‌ شده‌ قرار دارد. با انجام‌ عمليات‌طريق‌القدس‌ و تصرف‌ و آزادسازي‌ مناطق‌ بستان‌ و چزابه‌ ارتباط‌شمال‌ به‌ جنوب‌ عراق از داخل‌ ايران‌ به‌ طور كامل‌ قطع‌ گرديد. دشمن‌براي‌ باز پس‌گيري‌ منطقه‌ي‌ مهم‌ و استراتژيك‌ تنگه‌ي‌ چزابه‌ اقدام‌ به‌عمليات‌ سنگيني‌ كرد كه‌ رزمندگان‌ اسلام‌ بزرگ‌ترين‌ حماسه‌ را به‌ نام‌عمليات‌ مولاي‌ متقيان‌ در اول‌ اسفند 1360 در اين‌ منطقه‌ به‌ وجودآوردند و به‌ يگان‌هاي‌ زرهي‌ و مكانيزه‌ و پياده‌ي‌ عراق كه‌ از پشتيباني‌آتش‌ سنگين‌ و حملات‌ هوايي‌ برخوردار بودند، اجازه‌ي‌ هيچ‌گونه‌پيش‌روي‌ ندادند و با دادن‌ ده‌ها شهيد و مجروح‌ حملات‌ متعدد دشمن‌را خنثي‌ كردند. تنگه‌ي‌ چزابه‌ يكي‌ از محورهاي‌ اصلي‌ تهاجم‌ عراق در روزهاي‌اول‌ جنگ‌ تحميلي‌ بود. اين‌ تنگه‌ به‌ دليل‌ قرارگرفتن‌ در بين‌ تپه‌هاي‌رملي‌ و ميشداغ‌ و هورالعظيم‌ كه‌ غيرقابل‌ عبور براي‌ يگان‌هاي‌ نظامي‌است‌، به‌ تنگه‌ي‌ چزابه‌ معروف‌ شده‌ است‌.

//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

تپه‌هاي‌ فولي‌ آباد: اين‌ تپه‌ها در سمت‌ راست‌ ابتداي‌ جاده‌ي‌ اهواز ـسوسنگرد و در نزديكي‌ پادگان‌ شهيد غلامي‌ قرار دارد. روز هفتم‌مهرماه‌ 1359 ارتش‌ متجاوز عراق، خود را به‌ حميديه‌ رسانيده‌ بود واحتمال‌ خطر ورود عراق به‌ اهواز و سقوط‌ مركز استان‌ خوزستان‌پيش‌بيني‌ مي‌شد؛ بنابراين‌ رزمندگان‌ اسلام‌ براي‌ دفاع‌ از اهواز وجلوگيري‌ از پيش‌روي‌ ارتش‌ عراق در بالاي‌ اين‌ تپه‌ها مستقر شدند وبا ايجاد انواع‌ موانع‌ به‌ ويژه‌ ميله‌هاي‌ آهني‌ به‌ صورت‌ ضربدري‌ شكل‌در جاده‌ و اطراف‌ تپه‌ها، خود را آماده‌ي‌ دفاع‌ جانانه‌ كردند؛ اما ارتش‌عراق هرگز نتوانست‌ به‌ اين‌ منطقه‌ برسد.

 

پادگان‌ شهيد غلامي‌: مقر تيپ‌ 15 امام‌ حسن‌ مجتبي‌(ع) در پايين‌ارتفاعات‌ فولي‌آباد؛ مقر رزمندگان‌ اسلام‌ در دوران‌ دفاع‌ مقدس‌.

 

 تپه‌ي‌ عرفان‌: در يكي‌ از موقعيت‌هاي‌ تيپ‌ 15 امام‌ حسن‌مجتبي‌(ع)، روبه‌ روي‌ حسينيه‌ي‌ تيپ‌، تپه‌ي‌ بزرگي‌ بود، معروف‌ به‌تپه‌ي‌ عرفان‌ كه‌ بچه‌ها معمولاً بعد از ظهر، حدود يك‌ ساعت‌ قبل‌ ازداخل‌ شدن‌ وقت‌ نماز مغرب‌ وضو مي‌ساختند و به‌ بالاي‌ آن‌ مي‌رفتندو مشغول‌ خواندن‌ قرآن‌ و تأمل‌ در آيات‌ الهي‌ مي‌ شدند. بسياري‌ ازافراد براي‌ اين‌ كه‌ به‌ اصطلاح‌ لو نروند، براي‌ خواندن‌ نماز شب‌ به‌پشت‌ همين‌ تپه‌ كه‌ ماسه‌زار بود مي‌رفتند. مي‌گويند در گردان‌ امام‌ حسين‌(ع) اين‌ تيپ‌، نماز شب‌ براي‌ همه‌مثل‌ نماز يوميه‌ بود به‌ گونه‌اي‌ ‌ كه‌ اگر كسي‌ نماز شبش‌ فوت‌مي‌شد، روز به‌ عنوان‌ تنبيه‌ و تنبه‌ خود صبحانه‌ و ناهار و شام‌نمي‌خورد.

 

دشت‌ آزادگان‌: منطقه‌ي‌ نسبتاً وسيعي‌ است‌ در جاده‌ي‌ اهواز ـخرمشهر، به‌ سوي‌ سوسنگرد كه‌ نيروهاي‌ شهيد والامقام‌، دكتر چمران‌در اوايل‌ جنگ‌ تحميلي‌ با عنوان‌ جنگ‌هاي‌ نامنظم‌ در آن‌ فعاليت‌داشتند. نام‌ سابق‌ آن‌ دشت‌ ميشان‌ بود. بچه‌ها در آن‌ منطقه‌ رشادت‌هاي‌بسياري‌ از خود نشان‌ دادند تا از لوث‌ وجود بعثيان‌ آزاد شود و شد وپس‌ از آن‌، دشت‌ آزادگان‌ نام‌ گرفت‌.

 

 حد نهايي‌ تجاوز عراق و منطقه‌ي‌ عملياتي‌ غيور اصلي‌: در كيلومتر بيست‌ وهفت‌ سوسنگرد به‌ حميديه‌ و واقع‌ در روستاي‌ شبيشه‌. دشمن‌ با عبوراز محور چزابه‌ ـ بستان‌ و سوسنگرد در هفتم‌ مهر ماه‌ 1359 خود را به‌روستاي‌ كوت‌ سيدنعيم‌ در دو كيلومتري‌ حميديه‌ رسانيد. با نزديك‌شدن‌ نيروهاي‌ نظامي‌ عراق به‌ حميديه‌، يك‌ گروه‌ از رزمندگان‌ جان‌بركف‌ سپاه‌ به‌ فرماندهي‌ شهيد غيور اصلي‌، از پايگاه‌ منتظران‌ شهادت‌اهواز براي‌ جلوگيري‌ از پيش‌روي‌ يگان‌هاي‌ زرهي‌ و پياده‌ي‌ عراق به‌اين‌ منطقه‌ اعزام‌ شدند و در شب‌ هشتم‌ مهر ماه‌ 1359 با پشتيباني‌آتش‌ توپ‌خانه‌ي‌ ارتش‌، حمله‌ي‌ غافل‌گيرانه‌اي‌ به‌ يگان‌هاي‌ زرهي‌ وپياده‌ي‌ عراق آغاز نمودند؛ به‌ گونه‌اي‌ كه‌ ارتش‌ مجهز عراق با دادن‌تلفات‌ سنگين‌ و به‌ جا گذاشتن‌ تعدادي‌ از تانك‌هاي‌ خود تا غرب‌سوسنگرد عقب‌نشيني‌ كرد و اين‌ اولين‌ عمليات‌ رزمندگان‌ اسلام‌ درمنطقه‌ي‌ دشت‌ آزادگان‌ بود كه‌ دشمن‌ را از حركت‌ به‌ سمت‌ اهوازمتوقف‌ كرد. در اين‌ منطقه‌ هم‌اكنون‌ يكي‌ از تانك‌هاي‌ به‌ جا مانده‌ ازعراق، در كنار جاده‌ مشاهده‌ مي‌شود و يك‌ يادمان‌ در ضلع‌ شمالي‌جاده‌ توسط‌ بنياد حفظ‌ آثار و ارزش‌هاي‌ دفاع‌ مقدس‌ احداث‌ گرديده‌كه‌ تاريخ‌ تجاوز عراق و حماسه‌ي‌ دفاع‌ مقدس‌ رزمندگان‌ اسلام‌ در آن‌به‌ نمايش‌ در آمده‌ است‌.

 

كانال‌ پمپاژ دغاغله‌: در حوالي‌ سوسنگرد كه‌ توسط‌ شهيد چمران‌ وديگر رزمندگان‌ اسلام‌ براي‌ جلوگيري‌ از پيش‌روي‌ دشمن‌ طراحي‌ شده‌بود.

 

 شهر مقاوم‌ سوسنگرد: از شهرهاي‌ خوزستان‌ است‌ كه‌ در شصت‌كيلومتري‌ شمال‌ غربي‌ اهواز و در مسير جاده‌ي‌ اصلي‌ اهواز به‌ بستان‌در تنگه‌ي‌ چزابه‌ واقع‌ است‌. ارتش‌ متجاوز عراق در روزهاي‌ اول‌جنگ‌، سوسنگرد را به‌ اشغال‌ خود درآورد و با عبور از آن‌ تا دوكيلومتري‌ حميديه‌ پيش‌روي‌ نمود. رزمندگان‌ جان‌ بر كف‌ ميهن‌اسلامي‌ عمليات‌هاي‌ مختلفي‌ براي‌ آزادسازي‌ سوسنگرد انجام‌ دادند وپس‌ از چندين‌ نبرد توانستند شهر سوسنگرد را از لوث‌ متجاوزين‌ پاك‌سازي‌ نمايند. در يكي‌ از درگيري‌هاي‌ داخل‌ شهر سوسنگرد كه‌ ارتش‌ متجاوزعراق در قسمت‌ جنوبي‌ اين‌ شهر و رزمندگان‌ اسلام‌ در قسمت‌ شمالي‌شهر مستقر بودند، يكي‌ از تانك‌هاي‌ عراق از مسير جنوب‌ به‌ شمال‌خيابان‌ در حال‌ پيش‌روي‌ به‌ سمت‌ مواضع‌ رزمندگان‌ بود كه‌ توسط‌چندتن‌ از برادران‌ سپاهي‌ و بسيجي‌ مورد حمله‌ قرار گرفت‌ و از حركت‌بازايستاد. اين‌ تانك‌ به‌ عنوان‌ تجاوز ارتش‌ عراق و دفاع‌ مردانه‌ي‌رزمندگان‌ ميهن‌ اسلامي‌ در اين‌ خيابان‌ باقي‌ مانده‌ و سند جنايت‌متجاوزان‌ است‌. شهر سوسنگرد به‌ دليل‌ دوبار اشغال‌ و آتش‌ توپ‌خانه‌ و بمباران‌هوايي‌ توسط‌ ارتش‌ متجاوز عراق، خسارات‌ سنگيني‌ ديده‌ است‌ وعشاير غيور عرب‌ زبان‌ و مسلمان‌ اين‌ منطقه‌ در طول‌ هشت‌ سال‌ دفاع‌مقدس‌ صدها شهيد و مجروح‌ تقديم‌ اسلام‌ كرده‌اند. اين‌ شهر دراراي‌ نقاط‌ ديدني‌ بسيار است‌: ـ تانك‌ منهدم‌ شده‌ي‌ عراق توسط‌ دو نفر از برادران‌ پاسدار واقع‌ درخيابان‌ طالقاني‌ جنوبي‌؛ ـ مقر گردان‌ شهيد علم‌ الهدي‌ كه‌ عمليات‌ نصر هويزه‌ از اين‌ محل‌هدايت‌ گرديد؛ ـ مسجد جامع‌ سوسنگرد محل‌ تجمع‌ و اعزام‌ رزمندگان‌ اسلام‌ وامداد مجروحين‌؛ ـ بانك‌ ملي‌ سوسنگرد در نزديكي‌ پل‌ اصلي‌ سوسنگرد، مقرفرماندهي‌ رزمندگان‌ اسلام‌ در درگيرهاي‌ شهري‌ با متجاوزين‌ عراقي‌؛ ـ يادبود مقاومت‌ زنان‌ قهرمان‌ سوسنگرد در جوار يك‌ خانه‌ي‌مسكوني‌ كه‌ تعدادي‌ از متجاوزين‌ عراقي‌ توسط‌ زنان‌ قهرمان‌ اين‌ شهركشته‌ شدند؛ ـ محل‌ نصب‌ پل‌ فنيخي‌ بر روي‌ رودخانه‌ سوسنگرد و صالح‌حسن‌ كه‌ توسط‌ شهيد چمران‌ طراحي‌ و اجرا گرديد؛ ـ بيمارستان‌ شهيد چمران‌ سوسنگرد، محل‌ نگه‌داري‌ مجروحين‌منطقه‌ي‌ عملياتي‌ دشت‌ آزادگان‌؛ ـ محل‌ اولين‌ خاكريز و سد خاكي‌ در جريان‌ محاصره‌ي‌ سوسنگرددر غرب‌ اين‌ شهر.

////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

جاده‌ي‌ انديمشك‌ به‌ سه‌ راهي‌ هفت‌ تپه‌: كه‌ در ديد و تير مستقيم‌متجاوزين‌ عراق قرار داشت‌ و به‌ غير از خودروهاي‌ نظامي‌، ترددديگري‌ در اين‌ جاده‌ تا عمليات‌ فتح‌المبين‌ صورت‌ نمي‌گرفت‌. اين‌جاده‌ در عمليات‌ فتح‌المبين‌ از ديد و تير دشمن‌ آزاد شد.

 

شوش‌ دانيال‌: از شهرهاي‌ مرزي‌ استان‌ خوزستان‌ است‌ كه‌ درساحل‌ شرقي‌ رود كرخه‌ قرار دارد. اين‌ منطقه‌ به‌ علت‌ وجود آستان‌مقدس‌ حضرت‌ دانيال‌، يكي‌ از محل‌هاي‌ زيارتي‌ و برگزاري‌ دعاهاي‌كميل‌ و ندبه‌، راز و نياز رزمندگان‌ اسلام‌ در طول‌ جنگ‌ بود. دانيال‌ نبي‌يكي‌ از پيامبران‌ الهي‌ است‌ كه‌ حضرت‌ علي‌(ع) درباره‌ي‌ زيارت‌ ايشان‌فرموده‌اند: «مَن‌ْ زار اَخي‌ دانيال‌ كَمَن‌ زارني‌»؛ هركس‌ قبر برادرم‌ دانيال‌ رازيارت‌ كند مثل‌ اين‌ است‌ كه‌ مرا زيارت‌ كرده‌ است‌. با توجه‌ به‌ استقرار ارتش‌ عراق در پنج‌ كيلومتري‌ غرب‌ شوش‌ ووجود خطوط‌ مقدم‌ جبهه‌، شهر شوش‌ خالي‌ از سكنه‌ بوده‌ و پيوسته‌مورد حملات‌ هوايي‌ و توپ‌خانه‌اي‌ قرار داشت‌. رزمندگان‌ اسلام‌ ازمنازل‌ اين‌ شهر به‌ عنوان‌ عقبه‌ي‌ جبهه‌ استفاده‌ مي‌كردند. شوش‌ به‌ دليل‌بمباران‌ و زير آتش‌ قرار گرفتن‌ در طول‌ هجده‌ ماه‌ خسارات‌ فراواني‌ديده‌ است‌ و بيش‌تر منازل‌ و اماكن‌ اين‌ شهر و از جمله‌ مقبره‌ي‌ دانيال‌نبي‌(ع) تخريب‌ شده‌ است‌. اين‌ شهر، با عمليات‌ فتح‌المبين‌ از ديد وتير مستقيم‌ متجاوزان‌ خارج‌ گرديد.

 

 قرارگاه‌ مشترك‌ سپاه‌ و ارتش‌: به‌ نام‌ خاتم‌ الانبيا در عمليات‌فتح‌المبين‌ واقع‌ در ده‌ كيلومتري‌ شرق شوش‌.

 

 جاده‌ي‌ رقابيه‌: واقع‌ در نزديكي‌ عبدالخان‌ محل‌ تردد رزمندگان‌اسلام‌ به‌ سمت‌ منطقه‌ي‌ عملياتي‌ فتح‌المبين‌ (جنوب‌) و والفجرمقدماتي‌ تا ارتفاعات‌ رقابيه‌، ميشداغ‌ و جنگل‌ امغر. در حال‌ حاضراين‌ جاده‌ آسفالت‌ بوده‌، به‌ سمت‌ بستان‌ ادامه‌ دارد.

 

كانال‌ سلمان‌: در نزديكي‌ مقر پليس‌ راه‌ اهواز واقع‌ است‌ و كليه‌ي‌خودروها براي‌ رسيدن‌ به‌ اهواز از روي‌ اين‌ كانال‌ عبور مي‌كنند. اين‌كانال‌ در ماه‌هاي‌ اول‌ جنگ‌ تحميلي‌ براي‌ حفاظت‌ از شهر اهوازاحداث‌ گرديد و براي‌ انجام‌ آموزش‌هاي‌ نظامي‌ و رزم‌ شبانه‌ نيز مورداستفاده‌ي‌ رزمندگان‌ اسلام‌ قرار مي‌گرفت‌.

 

شهر اهواز: مركز تردد رزمندگان‌ اسلام‌ در كربلاي‌ خوزستان‌ و محل‌استقرار قرارگاه‌هاي‌ مختلف‌. شهر اهواز از روزهاي‌ اول‌ جنگ‌ تحميلي‌زير آتش‌ مستقيم‌ توپ‌خانه‌هاي‌ ارتش‌ عراق قرار گرفت‌ و خسارات‌جاني‌ و مالي‌ فراواني‌ بر اين‌ شهر وارد آمد. ارتش‌ عراق كه‌ براي‌ اشغال‌سه‌ روزه‌ي‌ خوزستان‌، هدف‌ اصلي‌ خود را تصرف‌ اهواز قرار داده‌ بود،از دو محور براي‌ اشغال‌ و تصرف‌ اهواز پيشروي‌ كرد: الف‌. محورطلاييه‌، جفير، اهواز كه‌ تا بيست‌ كيلومتري‌ اهواز پيش‌روي‌ نمود؛ ب‌.محوز چزابه‌، بستان‌، سوسنگرد، حميديه‌، اهواز كه‌ تا حميديه‌پيش‌روي‌ نمود. احساس‌ نگراني‌ شديد از سقوط‌ اهواز و سخن‌ تكان‌ دهنده‌ي‌ امام‌كه‌ «مگر جوانان‌ اهواز مرده‌اند؟!» موجب‌ شبيخون‌ پاسداران‌ اهواز به‌قواي‌ دشمن‌ و انهدام‌ آن‌ها شد. سپس‌ با همكاري‌ نيروهاي‌ ارتش‌،سوسنگرد و بستان‌ آزاد گرديد. مهم‌ترين‌ عملياتي‌ كه‌ در منطقه‌ي‌ اهوازبه‌ اجرا در آمد، عمليات‌ بيت‌المقدس‌ بود كه‌ در دهم‌ ارديبهشت‌ 1361آغاز شد كه‌ با اجراي‌ آن‌، دشمن‌ تا مرز عقب‌ رانده‌ شد و اهواز ازمحاصره‌ي‌ دشمن‌ در جنوب‌ غرب‌ آزاد شد. در روزهاي‌ پاياني‌ جنگ‌نيز نبرد بزرگي‌ در اين‌ منطقه‌ درگرفت‌ و در حالي‌ كه‌ دشمن‌ با انبوهي‌ ازلشگرهاي‌ خود به‌ منطقه‌ي‌ اهواز ـ خرمشهر هجوم‌ كرد و اين‌ منطقه‌ رادر معرض‌ سقوط‌ قرار داد، پيام‌ هشداردهنده‌ي‌ امام‌، همت‌ سپاه‌ ونيروهاي‌ مردمي‌ را برانگيخت‌ و دشمن‌ تا مرز تعقيب‌ شد. رزمندگان‌ اسلام‌ و نيروهاي‌ مردمي‌ از سراسر كشور براي‌ شركت‌ درعمليات‌هاي‌ مختلف‌ و دفاع‌ از ميهن‌ اسلامي‌ به‌ شهر اهواز عزيمت‌مي‌نمودند و از اين‌ شهر عازم‌ خطوط‌ مقدم‌ جبهه‌ مي‌شدند. بيمارستان‌شهيد بقايي‌ واقع‌ در انتهاي‌ منطقه‌ي‌ گلستان‌ و معراج‌ شهدا واقع‌ درمنطقه‌ي‌ نورد ساختمان‌ سپنتا دو نقطه‌ي‌ مهم‌ و فراموش‌ ناشدني‌ درطول‌ هشت‌ سال‌ دفاع‌ مقدس‌ است‌

/////////////////////////////////////////////////////////////////

كانال‌ هندلي‌: در ضلع‌ شرقي‌ كرخه‌ است‌ كه‌ توسط‌ رزمندگان‌ اسلام‌احداث‌ گرديد.

 

سه‌ راهي‌ قهوه‌خانه‌: واقع‌ در منطقه‌ي‌ چنانه‌ به‌ دهلران‌ و ابتداي‌منطقه‌ي‌ عملياتي‌ فتح‌المبين‌ كه‌ تا انتهاي‌ دشت‌ عباس‌ و عين‌خوش‌ادامه‌ دارد. اين‌ مناطق‌ در عمليات‌ فتح‌المبين‌ در تاريخ‌ دوم‌ مهر ماه‌1361 به‌ دست‌ رزمندگان‌ اسلام‌ آزاد گرديد.

 

سايت‌هاي‌ 4 و 5: اين‌ سايت‌ها متعلق‌ به‌ نيروي‌ هوايي‌ ارتش‌جمهوري‌ اسلامي‌ ايران‌ است‌ و در ضلع‌ غربي‌ شوش‌ قرار دارد كه‌ درروزهاي‌ اول‌ جنگ‌ تحميلي‌ به‌ اشغال‌ عراق درآمد. با توجه‌ به‌بهره‌برداري‌هاي‌ نظامي‌ ارتش‌ متجاوز عراق از اين‌ سايت‌ها (مقرفرماندهي‌ عراق در منطقه‌ي‌ غرب‌ رود كرخه‌) رزمندگان‌ اسلام‌ براي‌آزادسازي‌ اين‌ منطقه‌ در عمليات‌ فتح‌المبين‌ با مقاومت‌ سرسختانه‌مواجه‌ شدند؛ امّا پس‌ از يك‌ نبرد سنگين‌، موفق‌ به‌ آزاد سازي‌سايت‌هاي‌ مذكور شدند و اين‌ آزادسازي‌ باعث‌ تضعيف‌ شديدروحيه‌ي‌ ارتش‌ متجاوز عراق شد. دشمن‌ كه‌ موقعيت‌ خود را بسيارمستحكم‌ مي‌ديد، مغرورانه‌ ادعا كرده‌ بود: در صورت‌ تسخير سايت‌توسط‌ ايرانيان‌، كليد بصره‌ به‌ آن‌ها داده‌ خواهد شد. در اين‌ حال‌ لشگرتوانمند 27 حضرت‌ رسول‌(ص)كه‌ در آن‌ زمان‌ تيپ‌ بود و به‌فرماندهي‌ حاج‌ احمد متوسليان‌ اداره‌ مي‌شد، پس‌ از آزادسازي‌ دشت‌عباس‌ به‌ سايت‌ هجوم‌ آورد و آن‌ را فتح‌ كرد.

 

ايستگاه‌ صلواتي‌ كرخه‌: واقع‌ در سه‌ راهي‌ قهوه‌خانه‌ و پنج‌كيلومتري‌ضلع‌ غربي‌ كرخه‌.

 

دشت‌ عباس‌ و امامزاده‌ عباس‌: دشت‌ نسبتاً وسيعي‌ است‌ كه‌ از غرب‌رود كرخه‌ آغاز شده‌، تا نزديكي‌هاي‌ سه‌ راهي‌ ابوغريب‌ ادامه‌ مي‌يابد وبه‌ لحاظ‌ وجود امامزاده‌ عباس‌ در اين‌ منطقه‌، معروف‌ به‌ دشت‌ عباس‌شده‌ است‌. اين‌ دشت‌ در عمليات‌ فتح‌ المبين‌ كه‌ به‌ قصد تصرف‌ارتفاعات‌ منطقه‌ و آزادسازي‌ بخش‌ وسيعي‌ از جنوب‌ غربي‌ ميهن‌اسلامي‌ انجام‌ شد، چيزي‌ حدود سيصد و شصت‌ و دو تانك‌ و نفربرزرهي‌ سوخته‌ را كه‌ گويي‌ مثل‌ قارچ‌ سر از خاك‌ بيرون‌ آورده‌ بودند به‌خود ديد و دشت‌ تانك‌هاي‌ سوخته‌ لقب‌ يافت‌. سرزميني‌ كه‌ پانزده‌هزار اسير عراقي‌ را در اين‌ عمليات‌ شاهد بود و به‌ عملياتش‌ نسبت‌فتح‌ الفتوح‌ و فتح‌ المبين‌ دادند.

 

قرارگاه‌ مشترك‌ خاتم‌ الانبيا(ص) :واقع‌ در نزديكي‌ پل‌ چمسري‌ درعمليات‌ محرم‌.

 

+ نوشته شده در  چهارشنبه یازدهم خرداد 1384;ساعت 20:55;  توسط محمد مظفری;  |  منتظران مهدی فاطمه

 

با راهیان نور (3) خوزستان

شهر انديمشك‌: اين‌ شهر در دوران‌ دفاع‌ مقدس‌ ميزباني‌ رزمندگان‌اسلام‌ را به‌ عهده‌ داشت‌. در مقرها و ايستگاه‌هاي‌ صلواتي‌ انديمشك‌ ازفرزندان‌ دلير ايران‌ اسلامي‌ پذيرايي‌ مي‌شد. در طول‌ هشت‌ سال‌ دفاع‌مقدس‌ اين‌ شهر بارها مورد حمله‌ي‌ هوايي‌ دشمن‌ متجاوز قرار گرفت‌. انديمشك‌ به‌ دليل‌ آن‌ كه‌ گلوگاه‌ خوزستان‌ محسوب‌ مي‌شود، ازنظر نظامي‌ نيز براي‌ ايران‌ و عراق اهميت‌ خاصي‌ داشت‌. عراق پس‌ ازپيروزي‌ انقلاب‌ كوشيد تا در اين‌ منطقه‌، سلاح‌ پخش‌ كند و عشايرمنطقه‌ را تحت‌ اختيار خود درآورد؛ ولي‌ هرگز موفق‌ نشد.

 

 

 دزفول‌: بچه‌هاي‌ جبهه‌، دزفول‌ را با نام‌ شهر بي‌ در و پيكرمي‌شناختند كه‌ اين‌ كنايه‌ بود از موشك‌ باران‌ مكرّر آن‌ توسط‌ دشمن‌بعثي‌؛ خصوصاً در اوايل‌ جنگ‌ كه‌ هيچ‌ حساب‌ و كتاب‌ خاصي‌نداشت‌، همه‌ي‌ شهر را مي‌زدند. مدخل‌ و مخرج‌ و ابتدا و انتها نداشت‌؛همه‌ي‌ شهر مثل‌ هم‌ آسيب‌ ديده‌ بود. «شهر موشك‌ها»، «شهر پاتك‌ها»و «شهر مقاومت‌» اسامي‌ ديگري‌ بود كه‌ بچه‌ها روي‌ اين‌ شهر گذاشته‌بودند. شهري‌ كه‌ تا آن‌ زمان‌ زخم‌ دويست‌ موشك‌ و بيست‌ هزارگلوله‌ي‌ توپ‌ دشمن‌ را به‌ جان‌ خريده‌ بود و هم‌ چنان‌ بر پا و استواربود. در سال‌هاي‌ دفاع‌ مقدس‌، نمازجمعه‌ي‌ باشكوه‌ دزفول‌ با حضوررزمندگان‌ اسلام‌ و پذيرايي‌ مردم‌ مقاوم‌ آن‌ ديار بعد از نمازجمعه‌ درايستگاه‌هاي‌ صلواتي‌، فراموش‌نشدني‌ است‌. كه‌ به‌ عنوان‌ شهر نمونه‌مقاومت‌ شناخته‌ شده‌ است‌.

 

 سه‌ راهي‌ دهلران‌: تقاطع‌ منطقه‌ي‌ عملياتي‌ فتح‌ المبين‌، محرم‌،والفجر مقدماتي‌ و والفجر يك‌.

 

 كرخه‌ي‌ نور: اسم‌ اصلي‌اش‌ در شناسنامه‌ي‌ طبيعي‌ و جغرافياي‌نظامي‌، كرخه‌ي‌ كور بود. رودخانه‌اي‌ در جنوب‌ كشور كه‌ نزديك‌ترين‌شهر به‌ آن‌ انديمشك‌ است‌. اين‌ رودخانه‌ در اوايل‌ جنگ‌ تحميلي‌ بسترشهيدان‌ِ بي‌ شماري‌ گشت‌. بال‌ و پرهاي‌ شكسته‌ و لاله‌هاي‌ نشكفته‌پرپر فراواني‌ را به‌ دوش‌ خود تشييع‌ كرد و به‌ آغوش‌ دريا سپرد. آن‌ قدركه‌ وقتي‌ با چلچراغ‌ وجود اين‌ جواهر بي‌ بديل‌، يك‌ پارچه‌ نور و نورباران‌ شد، اسمش‌ را عوض‌ كرد و ديگر كسي‌ نتوانست‌ او را كرخه‌ي‌كور صدا كند.

 

 كرخه‌ اي‌ معبد ياران‌ خدا              كرخه‌اي‌ شاهد اعجاز خدا

 

كرخه‌ اي‌ ياد همه‌ خاطره‌ها         بوي‌ خاك‌ تو شفاي‌ غم‌ ما 

 

كرخه‌ اي‌ سينه‌ي‌ غم‌دار زمين        از چه‌ خاموش‌ شدي‌ باز چنين‌

 

كرخه‌ اي‌ هم‌ دم‌ عشاق حسين‌      ياوران‌ پدر پير خمين‌ 

 

كرخه‌ آيا خبرت‌ هست‌ ز ما      ما كه‌ مانديم‌ ز خوبان‌ تو جا

 

 پل‌ كرخه‌: معروف‌ به‌ جسر نادري‌؛ حد نهايي‌ تجاوز عراق ونقطه‌ي‌ مقاومت‌ رزمندگان‌ اسلام‌ كه‌ با حضور قدرت‌مندانه‌ در شرق رود كرخه‌، مانع‌ از عبور دشمن‌ از اين‌ رودخانه‌ و رسيدن‌ به‌ هدف‌نهايي‌اش‌ (اشغال‌ شمال‌ خوزستان‌) شدند. پل‌ نادري‌ در يازدهم‌ مهرماه‌ 1359 توسط‌ ارتش‌ جمهوري‌ اسلامي‌ آزاد شد و به‌ عنوان‌ پل‌پيروزي‌ در عمليات‌ فتح‌المبين‌ به‌ كار آمد.

//////////////////////////////////////////////////////////////

فکه  يكي‌ از محورهاي‌ اصلي‌ تجاوز و حمله‌ي‌ ارتش‌ عراق به‌شمال‌ خوزستان‌ محور فكه‌ بود كه‌ با عبور از اين‌ محور توانست‌ خودرا تا كنار رودخانه‌ي‌ كرخه‌ نزديك‌ جاده‌ي‌ اهواز ـ انديمشك‌ برساند. منطقه‌ي‌ عمومي‌ فكه‌، رملي‌ و سرزمين‌ شن‌هاي‌ روان‌ است‌. وقتي‌فكه‌ سقوط‌ كرد، نيروهاي‌ پاسگاه‌هاي‌ جنوب‌ فكه‌ محاصره‌ شدند و بازدن‌ به‌ بيابان‌ عقب‌ نشيني‌ كردند؛ اما عده‌اي‌ در هنگام‌ عقب‌ نشيني‌ راه‌را گم‌ كرده‌ و در اثر تشنگي‌ شهيد شدند. در سه‌ عمليات‌ فتح‌المبين‌، طريق‌ القدس‌ و والفجر مقدماتي‌، باعبور از رمل‌ها به‌ دشمن‌ حمله‌ شد كه‌ در دو عمليات‌ اول‌ اين‌ مسئله‌رمز موفقيت‌ بود. اما عمليات‌ والفجر مقدماتي‌، خاطره‌ي‌ تلخي‌ را درپي‌ داشت‌. اين‌ زمين‌ علاوه‌ بر آن‌ كه‌ مشهد تعداد قابل‌ توجهي‌ ازرزمندگان‌ اسلام‌ است‌، شاهد شهادت‌ فرمانده‌ي‌ بزرگ‌ جنگ‌، حاج‌حسن‌ باقري‌ و مجيد بقايي‌ بوده‌ است‌. پس‌ از آتش‌بس‌ و پايان‌ جنگ‌ تحميلي‌ كميته‌ي‌ تفحص‌ شهداء دراين‌ منطقه‌ مستقر گرديد و پيكر شهداي‌ زيادي‌ را كشف‌ نمود. در اين‌منطقه‌ كليه‌ي‌ موانع‌، ميادين‌ مين‌ و استحكاماتي‌ كه‌ توسط‌ دشمن‌احداث‌ گرديده‌ بود باقي‌ است‌ و هم‌ اكنون‌ مورد بازديد كاروان‌هاي‌راهيان‌ نور قرار مي‌گيرد. سيدشهيدان‌ اهل‌ قلم‌، سيدمرتضي‌ آويني‌ هنگام‌ ضبط‌ برنامه‌ي‌روايت‌ فتح‌ از محل‌ شهادت‌ يكصدو سي‌ شهيد عمليات‌ والفجرمقدماتي‌، در اين‌ منطقه‌ با مين‌ برخورد نمود و به‌ همراه‌ مهندس‌ يزدان‌پرست‌ به‌ درجه‌ي‌ رفيع‌ شهادت‌ نايل‌ گرديد. همچنين‌ فرمانده‌ تفحص‌شهداي‌ لشكر 27 محمد رسول‌ اللّه‌(ص)سردار شهيد محمودوند،پس‌ از هفت‌ سال‌ تلاش‌ شبانه‌روزي‌ در منطقه‌ي‌ فكه‌ و به‌ دست‌ آوردن‌صدها شهيد مفقود، عاقبت‌ بر اثر برخورد با مين‌ در بيست‌ و دوم‌فروردين‌ 1379 به‌ خيل‌ كاروان‌ شهدا پيوست‌. محل‌ شهادت‌ اين‌ سه‌شهيد در يازده‌ كيلومتري‌ فكه‌ و نزديكي‌ پاسگاه‌ طاووسيه‌ است‌.

 

منطقه‌ي‌ عملياتي‌ فكه‌ از دو مسير قابل‌ دسترسي‌ مي‌باشد:

 

الف‌. از جاده‌ي‌ دهلران‌ به‌ فكه‌؛

 

 ب‌. از بستان‌ و چزابه‌ به‌ فكه‌.

 

ايستگاه‌ صلواتي‌ رزمندگان‌ اسلام‌: واقع‌ در سه‌ راهي‌ ابوغريب‌ ـدهلران‌.

 

 پادگان‌ عين‌ خوش‌: متعلق‌ به‌ نيروي‌ زميني‌ ارتش‌ كه‌ در عمليات‌فتح‌المبين‌ آزاد گرديد.

 

خاكريزهاي‌ كنار جاده‌ي‌ عين‌ خوش‌ ـ دشت‌ عباس‌: اين‌ خاكريزها درزمان‌ جنگ‌ تحميلي‌ براي‌ استتار احداث‌ گرديده‌ است‌.

 

شهر موسيان‌: در زمان‌ جنگ‌ تحميلي‌ به‌ اشغال‌ كامل‌ عراق درآمدو پس‌ از عقب‌نشيني‌ به‌ طور كامل‌ ويران‌ گرديد. اين‌ شهر در دوران‌سازندگي‌، كاملاً بازسازي‌ شد. (متأسفانه‌ به‌ غير از يك‌ تپه‌ كه‌ در ضلع‌شمال‌ غربي‌ شهر قرار دارد، هيچ‌ گونه‌ اثري‌ از تخريب‌ و جنايات‌دشمن‌، باقي‌ نمانده‌ است‌). ساختمان‌ بانك‌ كشاورزي‌ دهلران‌: تنها اثر باقي‌ مانده‌ از دوران‌ دفاع‌مقدس‌ است‌ كه‌ در مركز اين‌ شهر قرار دارد. (دشمن‌ در روزهاي‌ اول‌تجاوز، وارد دهلران‌ گرديد؛ ولي‌ پس‌ از توقف‌ كوتاه‌ به‌ دلايل‌ نظامي‌ ومقاومت‌ مردمي‌ خارج‌ شد. با اين‌ حال‌، بيش‌تر اماكن‌ شهر، به‌ دليل‌بمب‌باران‌ و آتش‌ توپ‌خانه‌ي‌ دشمن‌ تخريب‌ گرديده‌ بود)

/////////////////////////////////////////////////////////////////

پادگان‌ دوكوهه‌:  پادگان‌ سردار سپاه‌ اسلام‌، حاج‌ احمد متوسليان‌،پس‌ از خرم‌ آباد، در پنج‌ كيلومتري‌ انديمشك‌، در كنار دهستان‌ دوكوهه‌واقع‌ است‌. لشكر 27 حضرت‌ رسول‌(ص) كه‌ در اوايل‌ جنگ‌، تيپ‌بود و به‌ فرماندهي‌ حاج‌ احمد متوسليان‌ كه‌ بعداً در لبنان‌ به‌ دست‌عوامل‌ رژيم‌ صهيونيستي‌ و اشغال‌گر قدس‌ اسير شد اداره‌ مي‌شد ولشگر ده‌ سيدالشهدا، كه‌ از نيروهاي‌ مردمي‌ بسيج‌ تهران‌ و كرج‌ تشكيل‌مي‌شدند، در اين‌ پادگان‌ سازمان‌دهي‌ و پشتيباني‌ مي‌شدند. پادگان‌ در واقع‌ دو قسمت‌ بود: پادگان‌ جنوبي‌ كه‌ محل‌ نگه‌داري‌ وانبار خودروها و ادوات‌ آسيب‌ ديده‌ي‌ مستعمل‌ ارتش‌ بود و پادگان‌شمالي‌ كه‌ اصل‌ پادگان‌ دو كوهه‌ بود. يكي‌ از بزرگ‌ترين‌ پادگان‌هاي‌ارتش‌ جمهوري‌ اسلامي‌ كه‌ با شروع‌ جنگ‌ تحميلي‌ در اختيار سپاه‌پاسداران‌ انقلاب‌ اسلامي‌ قرار گرفت‌، دو كوهه‌ بود كه‌ داراي‌ دو نوع‌ساختمان‌ بود: ساختمان‌هاي‌ يك‌ طبقه‌ كه‌ در قسمت‌ شمال‌ و غرب‌پادگان‌ قرار داشتند و نوعاً واحدهاي‌ اداري‌ بودند كه‌ كارهاي‌ ستادي‌ وخدماتي‌ مي‌كردند و ديگر، ساختمانهاي‌ پنج‌ طبقه‌اي‌ كه‌ آسايشگاه‌نيروهاي‌ رزمنده‌ بود. قبل‌ از اين‌ كه‌ كارهاي‌ تأسيساتي‌ پادگان‌ تمام‌شود، جنگ‌ تحميلي‌ شروع‌ شده‌ بود. در نتيجه‌، ساختمان‌ها فاقدسيستم‌ تهويه‌ و دست‌ شويي‌ و لوله‌كشي‌ آب‌ مناسب‌ بودند. درها وپنجره‌ها شيشه‌ نداشت‌ و خيابان‌هاي‌ پادگان‌، شني‌ بود. ميدان‌صبح‌گاه‌، حمام‌ و بعضي‌ واحدها مثل‌ مخابرات‌، حسينيه‌ي‌ شهيدهمت‌، آرايش‌گاه‌ و ساير سرويس‌هاي‌ خدماتي‌ بعدها به‌ وجود آمد. بااين‌ همه‌ به‌ عنوان‌ بزرگ‌ترين‌ پاتوق و منزل‌گاه‌ سر راه‌ جبهه‌ي‌ جنوب‌بود و باب‌ الجنّه‌اي‌ براي‌ تدارك‌ و تجهيز و سازمان‌ دهي‌ نيروها. مثل‌يك‌ شهر و يك‌ كشور، از جمعيّت‌، تحرك‌، نشاط‌ و زندگي‌ مملو بود.حسينيه‌اش‌ مثل‌ مساجد جامع‌ و خيابان‌هايش‌ مثل‌ محله‌هاي‌ جنوب‌شهر، سرشار از حضور و حركت‌ و عشق‌ و آمادگي‌. دژباني‌ دو كوهه‌ به‌ عنوان‌ مدخل‌ شهر عشق‌، هميشه‌ي‌ خدا شلوغ‌بود. گروه‌ گروه‌ و كرور كرور بچه‌هاي‌ بسيجي‌ وارد و خارج‌ مي‌شدند يابه‌ مرخصي‌ مي‌رفتند يا از مرخصي‌ باز مي‌گشتند يا با صلوات‌ و هلهله‌در حالتي‌ كاملاً مجهز، مغرور و سر بلند و با دلي‌ آكنده‌ از غم‌ِ از دست‌رفتن‌ دوستان‌ شهيد و لذت‌ درك‌ محضر دوست‌ به‌ پادگان‌ بازمي‌گشتند و به‌ استراحت‌ مي‌پرداختند. اين‌ چنين‌، كندوي‌ خلوت‌ِ باخدا، همواره‌ پر مي‌شد از بچه‌هاي‌ بسيج‌ و پرستوهاي‌ مهاجري‌ كه‌ بين‌صفاي‌ منطقه‌ و مروه‌ي‌ پادگان‌، سعي‌ مي‌كردند تا به‌ زمزم‌ لايزال‌ حق‌برسند. دوكوهه‌ السلام‌ اي‌ خانه‌ عشق ‌سلام‌ ما به‌ تو مي‌خانه‌ي‌ عشق‌! دوكوهه‌ منزل‌ و مأواي‌ عشاق دگر خالي‌ شده‌ از جاي‌ عشاق دوكوهه‌ با صفا بودي‌ و زيبا چرا حالا شدي‌ تنهاي‌ تنها دوكوهه‌ از چه‌ چون‌ ويرانه‌ هستي ‌تو خالي‌ از گل‌ و پروانه‌ هستي‌ دوكوهه‌ صبحگاهت‌ با صفا بود كلاس‌ درس‌ ايثار و وفا بود دوكوهه‌ گو كه‌ گردان‌ها كجايند مگر نزد شهيد كربلايند دوكوهه‌ آن‌ حسينيه‌ي‌ همت ‌دگر پرگشته‌ است‌ از خاك‌ غربت‌ دوكوهه‌ گو يگان‌ ذوالفقارت ‌كجايند عاشقان‌ بي‌قرارت‌.

///////////////////////////////////////////////////////////////////////